Pamuk şəkər, əridilmiş şəkərin yüksək sürətlə fırlanan bir başlıq vasitəsilə ipək kimi nazik liflərə çevrilməsi ilə əldə olunan, yüngül və həcimli bir şirniyyat növüdür. Ənənəvi olaraq yarmarkalarda, əyləncə parklarında və karnavallarda təqdim olunan pamuk şəkər, bu gün həm sənayevi şəkildə qablaşdırılmış məhsul olaraq, həm də müasir qastronomik təqdimatlarda tez-tez rast gəlinən bir ləzzətə çevrilmişdir. Tərkibinin təxminən 70%-i havadan ibarət olan bu şirniyyat, yüksək şəkər tərkibinə baxmayaraq, olduqca həcmlidir.
Pamuk Şəkər (Süni İntellekt Tərəfindən Hazırlanmışdır)
Tarixi
Pamuk şəkərin müasir forması ilk dəfə 1897-ci ildə amerikalı diş həkimi William J. Morrison və konfetçi John C. Wharton tərəfindən hazırlanmışdır. Bu iki ixtiraçı, mərkəzdə əridilən şəkərin bir tel süzgəcdən keçərək fırlanan bir qabda ipliksivarı formaya salınmasını təmin edən bir cihaz icad etmişdilər. Bu cihaz sayəsində əvvəllər yalnız çətin üsullarla və yüksək xərcə başa gələn "ipək şəkər", geniş kütlələr üçün əlçatan olmuşdur.
Yayılması
Morrison və Wharton, 1904-cü ildə St. Louis Dünya Sərgisində bu yeni məhsulu “fairy floss” (peri ipi) adı ilə ictimaiyyətə təqdim etdilər. Qutusu 25 sentə satılan pamuk şəkər sərgi boyunca böyük maraq qazandı və 60 mindən çox qutu satılaraq qısa zamanda kommersiya uğuru əldə etdi. Bu ixtiradan sonra "Electric Candy Company" adlı şirkət qurularaq cihaz istehsalı və pamuk şəkər satışı sənaye səviyyəsinə keçirildi.
Adlandırma və Mədəni Yayılma
1921-ci ildə Josef Lascaux adlı başqa bir amerikalı diş həkimi, bənzər bir cihaz hazırlayaraq bu məhsulu “cotton candy” (pamuk şəkər) adı ilə satışa çıxardı. Bu ad, məhsulun pambıq liflərinə bənzəməsi səbəbilə seçilmişdir. “Cotton candy” ifadəsi tez bir zamanda ABŞ-da rəsmi ad olaraq mənimsənsə də, Avstraliyada “fairy floss”, İngiltərə və Yeni Zelandiyada isə “candy floss” adları istifadə olunmağa davam etdi. Fransızca "la barbe à papa" (atanın saqqalı) və afrikaans dilində "spookasem" (ruh nəfəsi) kimi yaradıcı adlandırmalar da mövcuddur.
Texnoloji İnkişaflar
Pamuk şəkər aparatları zaman keçdikcə texnoloji baxımdan təkmilləşmişdir. İlk modellər köhnə və tez xarab olan cihazlar idi. 1949-cu ildə Ohio mərkəzli Gold Medal Products şirkəti tərəfindən tətbiq edilən yaylı baza texnologiyası sayəsində bu cihazlar daha stabil və etibarlı olmuşdur. 1970-ci illərdə isə tam avtomatik pamuk şəkər aparatları hazırlanmış və bu sayədə həm istehsal, həm də qablaşdırma prosesi insan müdaxiləsi olmadan həyata keçirilməyə başlanmışdır.
Müasir Varyasiyalar və Sənaye
Bugünkü pamuk şəkər ənənəvi çəhrayı və mavi rənglərin xaricində yaşıl (şüyüd turşusu), bənövşəyi (zəncəfilli peçenye) kimi fərqli rəng və ləzzət birləşmələri ilə zənginləşmişdir. Bundan başqa, pamuk şəkər, zefir, pizza, dondurma və burito kimi qidalarla birləşdirilərək “hibrid şirniyyatlar” kateqoriyasında yer almışdır. Bu müxtəlifləşmə, həm qastronomik təcrübənin zənginləşməsinə töhfə vermiş, həm də pamuk şəkərin müasir istehlakçı meyllərinə uyğunlaşmasını təmin etmişdir.
Tarixdən Əvvəlki Bənzərləri
Müasir pamuk şəkərdən əvvəl Avropada, xüsusilə 15-ci əsr İtaliyasında aşpazlar, əridilmiş şəkəri çəngəl ilə havada fırladaraq ipək kimi incə tellər halında “spun sugar” (ipək şəkər) hazırlayırdılar. Bu şirniyyatlar yüksək şəkər qiymətləri səbəbilə yalnız zadəganlara təqdim olunurdu. Çinin ənənəvi “dragon’s beard candy” (əjdaha saqqalı şirniyyatı) və Türkiyənin “pişmaniye” adlı məhsulları da pamuk şəkərə bənzəyən, lakin hazırlanma üsulu və quruluşu baxımından fərqlənən nümunələrdir.
Pamuk Şəkər Yeyən Uşaqlar (Süni İntellekt Tərəfindən Hazırlanmışdır)
Pamuk şəkər, sadə bir şirniyyat olmaqdan əlavə, sənaye dizaynı, mədəni uyğunlaşma və qastronomik yaradıcılığın birləşdiyi bir məhsuldur. XIX əsrin sonlarında bir qrup ixtiraçının ideyası ilə başlayan bu şirniyyat, bu gün dünyanın dörd bir yanında tanınan və sevilən universal bir dad olmuşdur. Tarixi bir ixtiranın məhsulu olması və uşaq nostaljisi ilə assosiasiya olunması səbəbilə pamuk şəkər, müasir şirniyyat mədəniyyətində xüsusi yerə sahibdir.
