Caretta Carettalar
Caretta caretta, halk arasında “İribaş deniz kaplumbağası” olarak bilinen, denizlerde yaşayan büyük bir kaplumbağa türüdür. Bu tür, sürüngenler sınıfına aittir ve akciğer solunumu yapar. Kalın ve sert bir kabuğa, iri bir başa ve güçlü dört yüzgece sahiptir. Yaşamlarının çoğunu denizlerde geçirirler ve yalnız yaşarlar.
Özellikle iri baş yapısı, bu türün en ayırt edici özelliklerinden biridir. Bu güçlü baş ve çene yapısı sayesinde, kabuklu deniz canlılarını kırarak beslenebilirler. Bu özellik, onların özelleşmiş beslenme biçimi için son derece önemlidir. Gözleri başın yanlarında yer alır ve burun delikleri başın üst kısmındadır; böylece suyun yüzeyine çok az çıkarak nefes alabilirler.
Yavru ve genç bireyler genellikle yüzeye yakın ve kıyıya yakın bölgelerde yaşarken, yetişkin bireyler daha çok açık denizlerde zaman geçirir.
Caretta Caretta animasyon görseli. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Yaşam Alanı ve Dağılım
Caretta carettalar, sıcak ve ılıman iklimlerdeki denizlerde yaşarlar. Özellikle Atlantik Okyanusu, Akdeniz, Hint Okyanusu ve Karayipler gibi bölgeler onların yaygın olarak görüldüğü alanlardır.
Akdeniz, bu türün önemli üreme alanlarından biridir. Türkiye’nin güney kıyıları, Caretta carettalar için hem beslenme hem de yumurtlama açısından çok değerlidir. En bilinen yuvalama alanları:
- Muğla – İztuzu Plajı (Dalyan)
- Antalya – Belek, Kızılot, Çıralı
- Mersin sahilleri olarak sıralanır.
Caretta carettalar, yumurtlamak için kumlu ve sakin plajları tercih ederler. Dişi bireyler, yumurtlamak için genellikle doğdukları plaja geri dönerler. Buna bilimsel olarak “yerine dönme” (natal homing) denir. Bu davranış, onların yön bulma yeteneğinin ne kadar gelişmiş olduğunu gösterir.
TÜBİTAK araştırmalarında, Türkiye kıyılarında 21’den fazla aktif yuvalama kumsalı tespit edilmiştir. En yoğun yuvalama dönemi Haziran ve Temmuz aylarıdır.
Caretta carettların yaşam alanı. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Yumurtlama ve Yavruların Yolculuğu
Dişi Caretta carettalar, yaz aylarında kumlu sahillere çıkar ve uygun bir yuva kazdıktan sonra 70 ila 100 arasında yumurta bırakırlar. Yuva derinliği genellikle 40–50 cm civarındadır. Bu işlem gece saatlerinde, denizin sessiz ve sakin olduğu zamanlarda gerçekleşir.
Yumurtalar kumun altında yaklaşık 45–60 gün boyunca kalır. Güneşin etkisiyle ısınan kum, yumurtaların gelişmesi için doğal bir kuluçka ortamı oluşturur. Yumurtadan çıkan yavrular, genellikle gece saatlerinde yüzeye çıkarak denize doğru yönelirler. Bu yolculuk sırasında ay ışığını rehber olarak kullanırlar.
Ancak bu kısa yolculuk son derece tehlikelidir. Yavrular, kuşlar, tilkiler ve yengeçler gibi doğal yırtıcıların yanı sıra, yapay ışıklar nedeniyle yönlerini şaşırabilir. Bu nedenle kumsallarda ışık kirliliğiyle mücadele çok önemlidir.
Bilimsel araştırmalara göre, doğada her 1000 yavrudan yalnızca 1 veya 2 tanesi erginliğe ulaşabilmektedir. Bu nedenle her bir yuva ve yavru türün geleceği için büyük önem taşır.
Yumurtadan çıkan yavru Caretta Carettalar. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Koruma Durumu ve Çalışmalar
Koruma Durumu ve Çalışmalar
Caretta caretta, uluslararası ölçekte nesli tehlike altında olan bir tür olarak kabul edilir. Bu tür, IUCN (Dünya Doğayı Koruma Birliği) tarafından "tehlike altında" (vulnerable) kategorisinde listelenmiştir. Nüfuslarının azalmasının başlıca nedenleri arasında:
- Kumsal tahribatı (otel yapımı, yapılaşma),
- Yapay ışıklar,
- Balıkçılıkta kullanılan ağlara takılma,
- Deniz kirliliği ve
- Plastik atıklar yer alır.
Türkiye’de Caretta carettaların korunmasına yönelik birçok önlem alınmaktadır. Özellikle yuvalama dönemlerinde bazı plajlar araç girişine kapatılır, gece ışık kullanımı kısıtlanır ve yuvalar özel kafeslerle korunur. Ayrıca halkın bilinçlendirilmesi için bilgilendirici tabelalar yerleştirilir.
İztuzu Plajı’nda faaliyet gösteren Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) gibi merkezler, yaralı veya hasta kaplumbağaları tedavi eder, doğaya geri kazandırır ve bilimsel veriler toplayarak koruma çalışmalarını yönlendirir. Yapılan çalışmalar sayesinde, kaplumbağaların göç yolları, yuvalama başarı oranları ve çevresel tehditler hakkında ayrıntılı veriler elde edilmiştir.
Koruma çalışmaları sayesinde, bazı bölgelerde Caretta caretta yuvalarının sayısında artış gözlenmiştir. Ancak bu çabaların sürdürülebilir olması, hem yerel halkın hem de ziyaretçilerin desteğine bağlıdır.
Caretta Caretta araştırma merkezi. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Davranış Özellikleri
Caretta carettalar, yalnız yaşayan canlılardır. Yetişkin bireyler denizlerde uzun mesafeler yüzebilir ve yaşamlarının büyük bir bölümünü açık denizlerde geçirirler. Geniş coğrafi alanlarda dolaşarak besin ararlar, ancak üreme döneminde doğdukları plaja geri dönme eğilimindedirler. Bu davranışa “yerine dönme” ya da bilimsel adıyla natal homing denir.
Caretta carettalar, yön bulma yetenekleriyle dikkat çeker. Yapılan çalışmalara göre, bu canlılar Dünya’nın manyetik alanını algılayabilir ve okyanuslarda uzun mesafeleri şaşırmadan kat edebilirler. Bu yön bulma yetisi, özellikle doğdukları plajı bulmalarında önemli rol oynar.
Beslenme biçimleri de onların davranış özellikleriyle yakından ilişkilidir. Yetişkin bireyler:
- Yumuşakçalar,
- Denizanaları,
- Kabuklu deniz canlıları ile beslenirler.
Güçlü çene yapıları sayesinde bu canlıların sert kabuklarını kırabilirler. Genç bireyler ise daha çok plankton ve küçük omurgasızlarla beslenir. Avlarını genellikle görerek tespit ederler; bu yüzden gözleri oldukça gelişmiştir.
Caretta carettalar ayrıca su altında uzun süre kalabilir. Ancak akciğer solunumu yaptıkları için zaman zaman su yüzeyine çıkarak nefes alırlar.
Caretta Carettalar ve beslendiği canlılar. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Caretta Caretta Bilgi Kartı
Caretta Carettalarla ilgili kısa bilgi tablosu. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Kaynakça
- Anadolu Ajansı. “Yeni Doğan Caretta Carettalar Akdeniz’e Ulaşıyor.” Anadolu Ajansı, erişim 14 Haziran 2025. https://www.aa.com.tr/en/pg/photo-gallery/newly-hatched-loggerhead-turtles-caretta-caretta-make-their-ways-to-the-mediterranean-sea-.
- "Caretta caretta." TÜBİTAK Bilim Çocuk Dergis, vol. 4, no. 467, 2004, pp. 38–39., erişim 23 Haziran 2025. https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf?dergiKodu=8&cilt=4&sayi=467&sayfa=38&yaziid=16808.
- Ortaca Kaymakamlığı. “Caretta Carettalar.” Ortaca Kaymakamlığı Resmi Web Sitesi, erişim 14 Haziran 2025. http://www.ortaca.gov.tr/caretta-carettalar.
- Türkozan, Osman, ve Yusuf Uçar. “Loggerhead Turtles (Caretta caretta) Nesting in Turkey: A Review of Studies.” Turkish Journal of Zoology 40, no. 2 (2016): 275–281. Erişim 14 Haziran 2025. https://journals.tubitak.gov.tr/zoology/vol40/iss2/9/.
