El-Bîrûnî kimdir?

Bilimin Peşinde Bir Ömür

Nerede ve Nasıl Büyüdü?

El-Bîrûnî, 973 yılında bugünkü Özbekistan’ın Kâs şehrinde doğdu. Tam adı Ebû Reyhân Muhammed bin Ahmed el-Bîrûnî’dir. Küçük yaşta babasını kaybetmişti. Soyunu ya da ailesini pek tanımıyordu ama çok meraklıydı. Bu yüzden çocuk yaşta kitaplarla dost oldu. Zengin ya da soylu biri değildi, ama merakı ve çalışkanlığı onu bilgeliğe götürdü.

Hangi Alanlarda Çalıştı?

El-Bîrûnî tam bir “bilim kâşifi”ydi! Astronomi, matematik, coğrafya, tarih, tıp, jeoloji, dilbilim ve eczacılık gibi birçok alanda eser verdi. Yaşadığı dönemde 70’ten fazla bilim dalında çalışmalar yaptığı biliniyor. Sadece okuduklarıyla yetinmez, gözlem yapar, deneyler geliştirir ve bunları not alırdı. Onun gözlemleri sayesinde:

• Dünya’nın dönüyor olabileceği fikri gelişti.
• Yer’in çevresi oldukça doğru şekilde hesaplandı.
• Ay’ın ışığını Güneş’ten aldığı anlaşıldı.
• Kıblenin yönü doğru hesaplandı.

Hindistan’a Yolculuk

El-Bîrûnî, uzun yıllar Gazne’de yaşadı. Burada Hint kültürünü tanıma fırsatı buldu. Hintli bilginlerle tanıştı, Sanskritçe öğrendi ve onların geleneklerini dikkatle inceledi. Bu bilgilerle "Tahkîku mâ li’l-Hind" adlı eserini yazdı. Bu kitap, Hindistan’la ilgili yazılmış ilk bilimsel araştırma kitaplarından biri oldu.

🔭 Gözlemle Öğrenmenin Gücü

Henüz 17 yaşındayken gökyüzünü incelemeye başladı. Dağlara çıkar, büyük çemberler kurar ve yıldızların, Ay’ın, Güneş’in hareketlerini gözlemlerdi. Güneşe bakmaktan gözleri yorulunca, yansımasını suyun üstünden incelemeye devam ederdi. Çünkü onun için bilim, sabır ve kararlılıktı.

(Yapay zekâ ile oluşturulmuştur)

Ne Kadar Çok Kitap Yazdı?

El-Bîrûnî hayatı boyunca 150'den fazla eser kaleme aldı. Bu eserlerden bazıları:

• el-Âs̱ârü’l-bâḳıye: Takvimler ve zaman hesapları üzerine.
• el-Ḳānûnü’l-Mesʿûdî: Astronomi ansiklopedisi.
• Kitâbü’s-Saydele: Bitkiler, ilaçlar ve eczacılık hakkında.
• el-Cemâhir: Değerli taşlar ve madenler üzerine.

Kaynakça:

• Bîrûnî, Ebû Reyhân. el-Âs̱ârü’l-bâḳıye ʿani’l-ḳurûni’l-ḫâliye. Nşr. C. E. Sachau. Leipzig, 1923.
• Bîrûnî, Ebû Reyhân. Tahkîku mâ li’l-Hind min maḳūletin maḳbûletin fi’l-ʿaḳl ev merẕûle. Nşr. C. E. Sachau. Haydarâbâd, 1958.
• Sayılı, Aydın. Beyrunî’ye Armağan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1974.
• Nasr, Seyyed Hossein. Science and Civilization in Islam. Cambridge: Harvard University Press, 1987.
• Kennedy, E. S. “Al-Bīrūnī (or Berūnī).” Dictionary of Scientific Biography, Cilt II, 147–158. 1970.