Abdüllâtif Naci Eldeniz, Osmanlı Devleti'nin son döneminden Cumhuriyet dönemine kadar askerî ve siyasî görevlerde bulunmuş bir kurmay subay ve milletvekilidir. Harp Okulu mezunu olan Eldeniz, özellikle öğretmenliği ve müfettişlik görevleri ile tanınmış; Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Harbi gibi üç önemli savaşta çeşitli düzeylerde komutanlık yapmıştır. Cumhuriyet döneminde milletvekilliği görevlerinde bulunmuş, askerî eğitim alanındaki çalışmaları ve çeviri eserleriyle tanınmıştır. 1948 yılında vefat eden Eldeniz’in naaşı Devlet Mezarlığı’na nakledilmiştir.

Erken Yaşam ve Eğitim

1875 yılında Manastır’da doğan Abdüllâtif Naci Eldeniz’in babası Halil Bey, annesi Fatma Canan Hanım’dır. İlköğrenimini Manastır’da tamamladıktan sonra askerî rüşdiye ve idadide öğrenim gördü. 1890 yılında girdiği Harp Okulu’ndan 1893’te teğmen rütbesiyle mezun oldu. Mezuniyet sonrası Almanya’ya gönderilerek Koblenz’de staj yaptı ve Almanca öğrenimini geliştirdi. 1895 yılında üsteğmenliğe, 1897’de yüzbaşılığa terfi etti.

Osmanlı Ordusunda Yükselişi ve Eğitim Alanındaki Görevleri

Harp Okulu’nda uzun yıllar öğretmenlik yapan Eldeniz, burada talim muavinliği, ders nazırlığı yardımcılığı gibi görevlerde bulundu. Askerî Tabiye dersini veren Eldeniz’in öğrencileri arasında Mustafa Kemal Paşa da yer aldı. 1902’de binbaşı, 1907’de yarbay rütbelerine ulaşan Eldeniz, Tasfiye-i Rüteb Kanunu gereği 1909’da rütbesi geçici olarak düşürülse de yeniden terfi etti. Bu dönemde Jandarma Okulu Müdürlüğü, Yedek Subay Okulu Komutanlığı ve Harp Okulu Alay Komutanlığı gibi önemli görevlerde bulundu.

Balkan ve Birinci Dünya Savaşları Dönemi

Balkan Savaşları sırasında genelkurmay karargâhında görev aldı. II. Balkan Savaşı’nda Başkomutan Vekili Müşir İzzet Paşa’nın seryaverliğini yaptı. I. Dünya Savaşı’nda 3. Ordu Öğretim Kurulu Başkanlığı ve Depo Kıtaları Müfettişliği yaptı. 1918 yılında Padişah Vahdettin’in Almanya gezisinde askerî müşavir olarak görev yaptı ve tercümanlık yaptı. Aynı yıl padişah yaveri ve şehzadelerin askerî öğretmeni olarak atandı.

Millî Mücadele Dönemi

Mondros Mütarekesi sonrası İstanbul’da padişahla görüşmelerde aracı olan Eldeniz, 1921 yılında Anadolu’ya geçerek Millî Mücadele’ye katıldı. 7. Fırka Komutanlığı yaptı ve Büyük Taarruz’a katıldı. Başkomutan Meydan Muharebesi sonrası 1922’de mirliva (tümgeneral) rütbesine terfi etti. Cumhuriyet sonrası Askerî Okullar Müfettişliği ve 5. Kolordu Komutanlığı yaptı. Şeyh Sait İsyanı’nın bastırılmasında etkin rol aldı.

Cumhuriyet Dönemi Askerî ve Siyasî Faaliyetleri

1927’de korgeneralliğe terfi eden Eldeniz, Generaller Askerî Mahkemesi üyeliği yaptı. 1928’de kendi isteğiyle emekli oldu. Aynı yıl Cebelibereket milletvekilliğine seçildi. Cebelibereket’in kaldırılmasının ardından 1935–1943 yılları arasında Seyhan milletvekilliği yaptı. TBMM’de Hariciye Encümeni, Müdafaa-i Milliye ve Meclis Hesaplarını Tetkik Encümeni gibi görevlerde bulundu.

Eserleri ve Düşünsel Katkıları

Eldeniz askerî eğitim alanında birçok kitap ve çeviri yayımlamıştır. Tabsıra (1899), Manganın Usûl-i Talimi (1920), Asya-yı Şarki Sefer-i Ahirinde Japonların Suret-i Taarruzları (1906), Sunuf-ı Muhtelifenin Müttehiden Sevk ve İdâre ve Muharebesi (1922), Bir Askerin Düşünümleri (1929) ve Büyük İskender-Dara (1933) bu eserler arasındadır. Ayrıca "Rumeli Mersiyesi" adlı şiiri en bilinen edebi eseridir.

Ödüller ve Nişanlar

Eldeniz, Osmanlı ve Avrupa devletlerinden çeşitli madalya ve nişanlara layık görülmüştür: İkinci Rütbeden Mecidi Nişanı, Gümüş İmtiyaz Madalyası, Avusturya-Macaristan Liyakat Nişanı, Kartal ve Krone dö Prus, Karadağ Prensi Danilo Nişanı, Sırbistan ve Romanya hükümet nişanları ve TBMM tarafından kırmızı-yeşil şeritli İstiklal Madalyası ile taltif edilmiştir.

Ölümü ve Mirası

1948 yılında vefat eden Eldeniz, Ankara Cebeci Asri Mezarlığı’na defnedildi. 1988 yılında naaşı Devlet Mezarlığı’na nakledildi. Sadrazam Kamil Paşa’nın kızı Makbule Hanım ile evli olan Eldeniz’in Perihan adında bir kızı vardır. Almanca ve Fransızca bilen Eldeniz, hem askerî hem siyasal hem de kültürel miras açısından Cumhuriyet’in önemli isimleri arasında yer alır.