Köken

Ablak kelimesi, Arapça ˀablaḳ (أبْلَق) “rengi alaca olan” anlamındaki sözcükten alıntıdır. Bu sözcük, Arapça balaḳ (بَلَقَ) “aklı karalı olma, alacalı olma” fiilinden türetilmiş olup, renk ve fiziksel kusur sıfatları yapan afˁal veznindedir. Türkçeye geçtikten sonra anlam genişlemesine uğrayarak farklı bağlamlarda kullanılmıştır. 19. yüzyıl kaynaklarında “genç irisi”, 20. yüzyılda ise “değirmi yüz” anlamlarında kullanımlarına rastlanmaktadır.

Kullanım Alanları

• Yüz Betimlemesi: Günümüz Türkçesinde, yüzün yayvan ve dolgun yapısını nitelemek amacıyla kullanılır.
• Halk Ağzı: Bazı yöresel söyleyişlerde şişman, hantal ya da iri yapılı bireyler için kullanılmaktadır.
• Renk Anlamı: Tarihi metinlerde, siyah ve beyazın karışımından oluşan alacalı görünümü tanımlamak üzere kullanılmıştır.
• Atçılık Terimi: Osmanlı döneminde, alaca renkte ve gösterişli atları tanımlamak amacıyla kullanılmıştır.
• Edebi Mecaz: Klasik şiirde “ablak-ı çerh” gibi tamlamalar içinde, zaman veya devran gibi kavramların mecazi anlatımında yer almıştır.