Afyonkarahisar hurma baklavası/Afyon hurma baklavası (fırma baklavası), özel amaçlı buğday unu, tereyağı, ayçiçek yağı, kabartma tozu, süt, ceviz içi ve elma sirkesiyle hazırlanan hamurun hurmayı andıran biçimde şekillendirilip fırında pişirilmesi ve üzerine soğuk şerbet dökülmesiyle elde edilen geleneksel bir tatlıdır. Adını hem şeklinin hurmaya benzemesinden hem de yörede hurmaya “furma” veya “fırma” denilmesinden alır.
Genel Nitelikler
Afyonkarahisar hurma baklavası, adını şekil itibarıyla hurmayı andırmasından alan ve geçmişi eskiye dayanan geleneksel bir tatlı türüdür. Mahreç işaretiyle tescillenmiş bu ürün, Afyonkarahisar ili mutfağında önemli bir yer tutar. Yerel halk arasında “furma” veya “fırma baklavası” olarak da bilinir. Üretiminde kullanılan teknikler ve biçimlendirme aşamaları yöreye özgü ustalık gerektirir; bu yönüyle coğrafi sınır ile ürün arasında güçlü bir ün bağı mevcuttur.
Bileşenler ve Hamur Hazırlığı
12 kişilik üretim için gereken hamur bileşenleri şunlardır:
- 650 gram özel amaçlı buğday unu
- 250 gram tereyağı
- 65 mililitre ayçiçek yağı
- 9-10 gram kabartma tozu
- 50 mililitre süt
- 150 gram ceviz içi
- 5-6 mililitre elma sirkesi
- 100 mililitre su
Hamur hazırlığında, önce ayçiçek yağı 5 dakika kızdırılır ve ardından 10 dakika dinlendirilir. Üzerine tereyağı ve su eklenerek karıştırılır. Bu karışıma un, kabartma tozu, süt ve sirke ilave edilerek yoğurma işlemi yaklaşık 15-20 dakika sürdürülür. İri kıyılmış ceviz içi de eklendikten sonra 5 dakika daha yoğurulup hamurdan yaklaşık 72 adet beze hazırlanır. Bezeler avuç içinde yuvarlanarak 6-7 cm uzunluğunda şekillendirilir. Bu aşamada hurma benzeri girintili çıkıntılı form kazandırılır ki şerbetin tatlının içine kolayca nüfuz etmesi sağlansın.
Şerbet Hazırlığı ve Pişirme
Şerbet bileşenleri şunlardır:
- 700 gram beyaz şeker
- 800 mililitre su
- Yarım limonun suyu
Şeker ve su kaynatıldıktan sonra limon suyu eklenir ve 10 dakika daha kısık ateşte kaynatılarak şerbet hazırlanır. Şerbet oda sıcaklığında 60 dakika soğumaya bırakılır. Şekillendirilen hamur parçaları yağlanmış fırın tepsisine dizilerek 180 °C’de önceden ısıtılmış fırında 20 dakika boyunca üzerleri kızarıncaya dek pişirilir. Fırından çıkarıldıktan sonra 10 dakika dinlendirilir ve ardından sıcak tatlının üzerine soğuk şerbet gezdirilir. Şerbetin çekilmesi için 20 dakika daha beklenir.
Tüketim ve Saklama Koşulları
Afyonkarahisar hurma baklavası, oda sıcaklığında 2 gün, buzdolabında (4°C’de) ise 1 hafta muhafaza edilebilir.
Üretim Yeri ve Coğrafi Sınır Bağı
Ürünün üretiminde kullanılan tekniklerin yerel bilgi ve ustalık gerektirmesi nedeniyle üretimin tüm aşamaları yalnızca Afyonkarahisar ili sınırları içinde gerçekleştirilir. Üretim yöntemi ve şekil verme süreci bu coğrafyaya özgü olduğundan, ürünün mahreç işaretiyle coğrafi olarak tescillenmesi sağlanmıştır.
İşaretleme ve Tanıtım
Ürün ya da ambalajı üzerinde “Afyonkarahisar Hurma Baklavası / Afyon Hurma Baklavası” ibaresi ve mahreç işareti amblemi yer almalıdır. Bu işaretler doğrudan ürün veya ambalajda bulunmadığında, üretim yerinde kolayca görülebilecek bir konumda bulundurulması zorunludur.
Denetim ve Uygunluk
Denetim süreçleri, Afyonkarahisar Belediyesinin koordinasyonunda yürütülür. Denetim komisyonu; Afyonkarahisar İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası, Afyon Kocatepe Üniversitesi Turizm Fakültesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü ile Afyonkarahisar Esnaf ve Sanatkârlar Odası temsilcilerinden oluşan beş kişilik bir ekipten meydana gelir. Denetimler yılda en az bir defa yapılır; ayrıca gerek görüldüğünde veya şikâyet hâlinde tekrar gerçekleştirilebilir.
Denetim kriterleri şunlardır:
- Kullanılan malzemelerin uygunluğu,
- Üretim metoduna uygunluk,
- İşaret ve ibarelerin doğru kullanımı.
Komisyon gerektiğinde kamu ya da özel sektörden uzmanlardan destek alabilir. Tescil ettiren kurum ise ürünle ilgili hukuki süreçlerin yürütülmesinden sorumludur.
