Afyonkarahisar mercimekli pilav/Afyon mercimekli pilav; yeşil mercimek ve pilavlık bulgurun haşlanarak hazırlanması ve üzerine kızdırılmış soğuk sıkım haşhaş yağı dökülmesiyle elde edilen geleneksel bir pilav çeşididir. Tane tane yapısıyla dikkat çeken bu yemek, haşhaş yağının belirgin aromatik etkisiyle ayırt edilir. Afyonkarahisar mutfağında uzun geçmişe sahip olan bu pilav; taziye, düğün, doğum gibi özel günlerde kurulan büyük sofralarda ve “sıra yemeği” adı verilen davetlerde sıklıkla sunulur.
Ayırt Edici Özellikler
Afyonkarahisar mercimekli pilav (veya Afyon mercimekli pilav), haşlanmış yeşil mercimek ve pilavlık bulgurun bir araya getirilmesiyle hazırlanan, üzerine kızdırılmış soğuk sıkım haşhaş yağı dökülen geleneksel bir pilav türüdür. Yapısı itibarıyla tane tane bir formdadır ve haşhaş yağının karakteristik aroması baskın şekilde hissedilir. Bu özellik, ürünün sadece fiziksel bileşimini değil, duyusal profilini de özgün kılar. Pilav günlük olarak hazırlanıp tüketilir. Üretiminde kullanılan haşhaş yağı, ürünün ayırt edici coğrafi özelliği olarak öne çıkar.
Kültürel ve Coğrafi Bağ
Afyonkarahisar mercimekli pilavı, Afyonkarahisar mutfağının köklü yemeklerinden biridir. Taziye, doğum ve düğün gibi toplumsal öneme sahip günlerde kurulan büyük sofralarda veya yörede “sıra yemeği” olarak bilinen davetlerde sıklıkla sunulmaktadır. Bu yönüyle yemek, sadece bir besin değil; aynı zamanda sosyal paylaşımın da bir parçasıdır. Coğrafi ünü ise hem uzun yıllara dayanan geleneksel üretim biçiminden hem de haşhaş yağı gibi yöreye özgü hammaddelerin kullanımından kaynaklanmaktadır.
Malzemeler ve Tarif/Üretim Metodu
Altı kişilik bir porsiyon için kullanılan malzemeler şunlardır:
- 500 g yeşil mercimek
- 300 g pilavlık bulgur
- 60 ml soğuk sıkım haşhaş yağı
- 11–12 g tuz
- 1000 ml su
Hazırlık Aşamaları
- Yeşil mercimek yıkanıp 15 dakika suda bekletilir, süzüldükten sonra 500 ml ılık su ile 30 dakika kısık ateşte haşlanır.
- Ayrı bir tencerede kaynamakta olan 200 ml suya yıkanmış bulgur, tuz, haşlanmış mercimek (haşlama suyu ile birlikte) ve 300 ml su eklenerek karışım kısık ateşte 30 dakika pişirilir.
- Bulgurlar suyunu çekip yumuşadığında pişirme tamamlanır.
- Ayrı bir kapta kızdırılan haşhaş yağı, pilavın üzerine gezdirilerek dökülür ve iyice karıştırılır.
- Pilav, tencerenin kapağına kağıt havlu yerleştirilerek 15 dakika dinlendirilir. Bu işlem, fazla buharın emilmesini ve pilavın tane tane olmasını sağlar.
- Ürün sıcak olarak servis edilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Afyonkarahisar mercimekli pilavının tüm üretim aşamaları, Afyonkarahisar ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Bu zorunluluk, hem hammaddelerin coğrafi özgünlüğü (özellikle haşhaş yağı) hem de yöresel mutfak kültürünün devamlılığı açısından gereklidir. Bu durum, ürün ile coğrafi sınır arasındaki güçlü ün bağını destekler.
Denetim Süreci
Afyonkarahisar mercimekli pilavının üretimi ve piyasaya sunumu, Afyonkarahisar Belediyesi koordinasyonunda yürütülen bir denetim mekanizmasına tabidir. Denetim mercii; Afyonkarahisar İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası, Afyon Kocatepe Üniversitesi Turizm Fakültesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü, Afyonkarahisar Esnaf ve Sanatkârlar Odası ile Afyonkarahisar Belediyesinden birer uzman temsilcinin katılımıyla oluşturulur. Bu kurul yılda en az bir kez düzenli denetim yapar; şikayet ya da gerek görülen durumlarda ise ara denetimler gerçekleştirilir.
Denetim kriterleri şunlardır:
- Özellikle haşhaş yağı olmak üzere bileşenlerin ve miktarlarının uygunluğu,
- Üretim metoduna tam uygunluk,
- Mahreç işareti ambleminin ve ürün ibaresinin kullanımı.
Gerekli görüldüğünde kamu kurumları veya özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir. Tescil ettiren kurum, ürünle ilgili hakların korunmasından ve hukuki sürecin yürütülmesinden sorumludur.
