Akçaabat Köftesi, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde bulunan Trabzon ilinin Akçaabat ilçesine özgü, coğrafi işaretle tescillenmiş geleneksel bir et yemeğidir. Ürün, 10 Mayıs 2010 tarihinde 132 tescil numarasıyla mahreç işareti olarak tescillenmiş ve bu tescil 31 Temmuz 2008 tarihinden itibaren geçerli sayılmıştır. Akçaabat Köftesi, yemekler ve çorbalar ürün grubunda yer almakta olup, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası tarafından tescil ettirilmiştir.

Akçaabat Köftesi’nin mahreç işareti, ürünün belli bir coğrafi bölgeyle ün bağı taşıdığını ifade eder. Bu köfte türü, Akçaabat ilçesinin yerleşik mutfak kültüründe tarihsel olarak önemli bir yer tutmakta, hazırlanması ve üretimi yerel bilgi birikimi ve ustalık gerektirmektedir.

^{Trabzon Akçaabat Köftesi, (Akçaabat Belediyesi)}

Tarihçe

Akçaabat Köftesi'nin kökeni, 1930'lu yıllarda Akçaabatlı lokantacılar tarafından yapılmaya başlanmasına dayanmaktadır. Ancak, bu köftenin ün kazanması ve yaygınlaşması 1945'li yıllarda Orta Cadde'deki kasapların önünde mangallarda pişirilen "kasap köftesi" ile başlamıştır. Bu dönemde, kasaplar tarafından hazırlanan köfteler, zamanla halk arasında beğeni kazanmış ve Akçaabat Köftesi olarak anılmaya başlanmıştır.

Bileşenler ve İçerik Özellikleri

Akçaabat Köftesi yalnızca beş temel bileşenden oluşur: sığır eti, içyağı, bayat ekmek, sarımsak ve tuz. Bu ürünün hazırlanmasında başka hiçbir katkı maddesi ya da baharat kullanılmaz. Bu özelliği, ürünü hem sade hem de ayırt edici kılmaktadır. Kullanılan malzemelerin oranları aşağıdaki gibidir:

• %73,2 – 76,2 sığır eti
• %14 – 15 bayat ekmek
• %8 – 10 içyağı
• %1 tuz
• %0,8 sarımsak

Kullanılacak etin yaklaşık %30’u döş kısmından, %70’i ise kol, kaburga, biftek ve gerdan bölgelerinden temin edilir. Etin rengi pembe ile kahverengi tonları arasında değişebilir; kararmış et kullanılmaz.

Üretim Süreci

Akçaabat Köftesi’nin üretimi, belirli tekniklere dayalıdır ve yerel ustalık bilgisi gerektirir. Üretim süreci şu aşamalardan oluşur:

1. Hazırlık: Sığır eti parçalanır, bayat ekmek, içyağı, tuz ve sarımsakla birlikte 1 numaralı kıyma makinesinden bir defa geçirilir. Bu karışım, yaklaşık 1 saat boyunca elle veya uygun makinelerle yoğrulur. Bu işlem, köfte hamurunun kıvam almasını sağlar ve köftenin elastik, homojen yapısını oluşturur.
2. Şekillendirme: Yoğrulmuş hamur, 33–40 gramlık parçalara ayrılır ve en fazla 2 cm kalınlığında, yuvarlak biçimde şekillendirilir. Şekillendirme işlemi elle gerçekleştirilir. Bu işlemden sonra köfteler yaklaşık 2 saat dinlendirilerek kullanıma hazır hâle getirilir.
3. Pişirme: Köfteler yalnızca odun kömürü kullanılan ocaklarda pişirilir. Pişirme sırasında vantilatör ya da hava akımı oluşturan mekanik cihazların kullanımı yasaktır. Bu yöntem, ürünün pişme sürecini geleneksel biçimiyle sürdüren bir koşuldur.

Servis Şekli

Akçaabat Köftesi, servis sırasında közlenmiş sivri biber ve domates eşliğinde sunulur. Bu eşlikçiler, ürünün sunumunda geleneksel olarak yer alan ve standartlaşmış tamamlayıcı unsurlardır.

Depolama ve Saklama Koşulları

Akçaabat Köftesi, pişirilmeden önce -3 °C ile +1 °C arasında 40 saate kadar muhafaza edilebilir. Daha uzun süreli saklama için en az -30 °C’de dondurulur, uygun gıda ambalajlarında -16 °C’de saklanarak 5 aya kadar korunabilir. Dondurulmuş köftelerde yüzeyde boşluk ya da çatlak bulunmamalı, köfteler ambalaj iç yüzeyine yapışmamalıdır. Çözülmüş köfteler hemen tüketilmeli; yeniden dondurulmamalıdır.

Coğrafi Bağ ve Üretim Sınırı

Akçaabat Köftesi’nin ünü ve üretim tekniği, Akçaabat ilçesinin tarihî ve kültürel dokusuna dayanmaktadır. Bu bağlamda, köfte hamurunun hazırlanması dahil tüm üretim aşamaları yalnızca Trabzon ili Akçaabat ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilebilir. Bu durum, ürünün mahreç işareti taşımasının temel gerekçelerinden biridir.

Tescil ve Denetim

Akçaabat Köftesi, 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca tescillenmiştir. Denetimler, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası’nın koordinasyonunda yürütülmektedir. Denetim kurulu, Akçaabat Belediyesi, Akçaabat İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve konunun uzmanı en az bir temsilciden oluşur. Denetimler yılda en az bir kez olmak üzere periyodik olarak yapılır. Gerekli hâllerde veya şikayet durumunda ilave denetimler düzenlenebilir.

Denetim kriterleri arasında şunlar yer alır:

• Üretimde kullanılan bileşenlerin uygunluğu
• Üretim metoduna uyum
• Köftenin şekil ve ağırlık standartlarına uygunluğu
• “Akçaabat Köftesi” ibaresi ve mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı

Gerekli durumlarda, denetim faaliyetleri için kamu kurumları, özel kuruluşlar veya uzman kişilerden hizmet alınabilir. Tescil ettiren kurum, bu işaretin korunması için hukuki süreçleri yürütme yetkisine sahiptir.