Köken

“Akşam” kelimesi, Soğdca kökenli χšām (okunuşu yaklaşık olarak “hşam”) sözcüğünden alıntıdır. Bu Soğdca kelime, Avestaca χšapn ya da xšaf- biçiminde yer alan “gece” anlamındaki sözcükle eş kökenlidir. Avestaca’daki bu sözcük ise, Sanskritçe śyāma (श्याम) “kara, karanlık” anlamındaki kelimeyle akrabadır. Bütün bu biçimler, Hint-Avrupa anadilinde yazılı biçimi bulunmayan ve “karanlık” anlamına gelen *ḱyeh₁-mós köküne dayanmaktadır.

Kullanım Alanları

Temel Anlamları

Akşam: Güneşin batmasına yakın zamandan gecenin başlamasına kadar geçen zaman dilimi.

Akşam ezanı: Akşam namazı vaktinin geldiğini bildiren ezan.

Akşam namazı: Beş vakit namazdan günün dördüncüsü.

Akşamleyin / Akşamları / Akşamki: Akşam vaktiyle ilgili zaman zarfları ve sıfatlar.

Yan Anlamları

Günün kapanışı: Bir günün sona eriş zamanını ifade eder; dinlenme, sakinlik ve yavaşlama çağrışımı taşır.

Gündelik ritüellerin zamanı: Yemek saati, sohbet, evde toplanma, istirahat gibi günlük alışkanlıklarla özdeşleşir.

Mecaz Anlamları

Sona yaklaşma: Bir sürecin son evresi, bitiş ya da yavaş yavaş tükenme anlamında kullanılır.

Vaktin geçliğiyle ilgili serzeniş: “Akşam akşam” gibi yapılarla bir davranışın zamansızlığını veya uygunsuzluğunu ifade eder.

Geç kalınmışlık, fırsatın kaçması: “Akşamdan sonra merhaba” deyiminde olduğu gibi bir işin artık geç kalındığını belirtir.

Zihinsel veya fiziksel yorgunluk: “Akşamdan kalma” ifadesiyle gece yaşanan yoğunluğun sabaha etkisi anlatılır.