Alaca yanıç böreği, Çorum ili Alaca ilçesine özgü, iç harçla doldurulmuş ve sacda pişirilerek hazırlanan geleneksel bir hamur işidir. Buğday unu, su ve tuzla yapılan mayasız hamurun içine peynirli, kıymalı, ıspanaklı veya domatesli-soğanlı iç harçlar konularak yarım ay şeklinde kapatılır ve iki yüzü eşit şekilde pişirilir.
Ayırt Edici Özellikler
Alaca yanıç böreği, ekmeklik veya özel amaçlı buğday unu, su ve tuz kullanılarak mayasız şekilde hazırlanan bir hamurun, çeşitli iç harçlarla doldurulup pişirilmesiyle elde edilen yarım ay biçimli bir hamur işidir. İç harcında kullanılan malzemeler çeşitliliğe göre farklılık göstermekle birlikte; peynir, kıyma, ıspanak, domates, kuru soğan, yeşilbiber, maydanoz, tuz, karabiber ve pul biber içerebilir. Bu malzemelere bağlı olarak börek; peynirli, peynirli-maydanozlu, kıymalı, domatesli-soğanlı ve ıspanaklı türlerde hazırlanabilmektedir.
Alaca ilçesinin yemek kültüründe özellikle kahvaltılarda, gündelik öğünlerde ve düğün, bayram, festival gibi özel günlerde yaygın olarak tüketilen Alaca yanıç böreği, ustalık gerektiren yapım süreci ve iki yüzünün eşit şekilde pişirilmesi gibi teknik nitelikleriyle ayırt edici özellik taşır. Pişirme işlemi sırasında sac ya da tavalar kullanılır ve odun ateşi tercih edilebilir. Pişirme sonrasında isteğe bağlı olarak tereyağı ile yüzey işlemi uygulanabilir.
Tarif/Üretim Metodu
Üretim süreci, bileşenlerin oranları ve uygulama adımları açısından standartlaştırılmıştır. Altı veya on iki adet börek üretimi için gereken ortalama bileşen miktarları aşağıdaki şekildedir:
Hamur:
- 1 kg buğday unu
- 0,6 litre su
- 20 g tuz
İç Harcı Seçenekleri:
- Peynirli: 500 g peynir; isteğe bağlı olarak 30 g maydanoz ve 5 g pul biber
- Kıymalı: 500 g kıyma, 100 g kuru soğan, 10 g tuz; isteğe bağlı olarak 30 g maydanoz, 5 g karabiber veya pul biber
- Domatesli-Soğanlı: 500 g domates, 100 g kuru soğan, 50 g yeşilbiber, 10 g tuz; isteğe bağlı olarak 5 g karabiber veya pul biber
- Ispanaklı: 500 g ıspanak, 100 g kuru soğan, 10 g tuz; isteğe bağlı olarak 30 g maydanoz, 5 g karabiber veya pul biber
İsteğe bağlı olarak pişirme sonrası üzerine sürülmek üzere 40 g tereyağı da kullanılabilir.
Hamurun Hazırlanması ve Şekillendirme:
Un, tuz ve su homojen şekilde yaklaşık 15 dakika yoğrularak elastik, yumuşak, pürüzsüz bir hamur elde edilir. Yoğurma sonrasında hamur, yaklaşık 1 saat dinlendirilir. Ardından 6 veya 12 eşit parçaya bölünerek hamur bezeleri hazırlanır ve bu bezeler 15 dakika daha dinlendirilir. Her bir beze oklava ile 20 ila 40 cm çapında daire şeklinde açılır. Açılan hamurun yarısına iç harcı yerleştirilir ve diğer yarısı üzerine kapatılarak yarım ay formu elde edilir. Kenarları el ile bastırılarak açılmaması sağlanır.
Pişirme ve Servis:
Börekler, gıda ile temasa uygun sac veya tavada, tercihen odun ateşinde pişirilir. İki yüzünün eşit pişmesi için sık sık çevrilmesi gerekir. Pişirilen ürün, sıcak olarak, bütün ya da dilimlenmiş biçimde tüketiciye sunulur. Ambalajlama aşamasında ürün dökme olarak veya gıda ile temasa uygun ambalajlarda satışa sunulabilir. Etiketleme ilgili mevzuata uygun şekilde yapılır. Ürünün adı olan "Alaca Yanıç Böreği" ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürün veya ambalaj üzerinde, bu mümkün değilse işletme içinde görünür bir yerde bulundurulur.
Coğrafi Sınır ve Ün Bağı
Alaca yanıç böreği, üretiminde kullanılan bileşenler, hazırlanma yöntemi ve pişirme tekniği bakımından Alaca ilçesiyle güçlü bir coğrafi ve kültürel bağa sahiptir. Üretimin tüm aşamalarının Çorum ili Alaca ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilmesi zorunludur.
Denetim
Ürünün standardına uygunluğunu sağlamak amacıyla yapılan denetimler, Alaca Belediyesi koordinasyonunda; Alaca Esnaf ve Sanatkârlar Odası ile Alaca İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün katılımıyla oluşturulan en az üç kişilik bir denetim kurulu tarafından yürütülmektedir. Yılda en az bir kez yapılan bu denetimlerde; bileşenlerin uygunluğu, üretim ve pişirme süreçleri ile etiketleme biçimi kontrol edilir. Gerektiğinde ilave denetimler yapılabilir ve sonuçlar raporlanarak Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.
