Alemdağ’da Var Bir Yılan, Sait Faik Abasıyanık’ın hayattayken yayımlanan son öykü kitabıdır. İlk kez 1954 yılında Varlık Yayınları tarafından yayımlanmıştır. İlk baskısında kitabın adı Alemdağında Var Bir Yılan şeklinde yer almış, bu durum yazar ile yayınevi arasında yaşanan bir iletişim hatasından kaynaklanmıştır. Daha sonraki baskılarda adı düzeltilmiştir.

Yapısal Özellikler

Kitap, on yedi öyküden oluşmaktadır. Bu öykülerin isimleri şöyledir: “Öyle Bir Hikâye”, “Yalnızlığın Yarattığı İnsan”, “Alemdağ’da Var Bir Yılan”, “Panco’nun Rüyası”, “Melâhat Heykeli”, “Yani Usta”, “İki Kişiye Bir Hikâye”, “Rıza Milyon-er”, “Sarmaşıklı Ev”, “Eftalikus’un Kahvesi”, “Hişt Hişt!”, “Dülger Balığının Ölümü”, “Kafa ve Şişe”, “Çarşıya İnemem”, “Dolapdere”, “Bir Hastalık”, “Yılan Uykusu”.

Eserin sonunda Fikret Ürgüp’ün Varlık Dergisinin Haziran 1954 tarihli sayısında yayımlanan “Sait Faik’in Realitesi” başlıklı yazısı yer almaktadır. Kitaptaki Bazı öyküler daha önce hiçbir dergi veya gazetede yayımlanmamıştır.

Temalar

Kitapta ağırlıklı olarak bireysel yalnızlık, sevgisizlik, içe dönüklük, toplumsal baskılar, doğaya yönelme ve gerçeklikten kaçış temaları öne çıkar. Kent yaşamının yarattığı tedirginlik ve kalabalıklar içindeki yalnızlık duygusu, Sait Faik’in bireysel gözlem gücüyle birleştirilmiştir.

Anlatım Teknikleri

Yazarın önceki öykülerine kıyasla bu kitapta anlatım biçimi önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Özellikle “Öyle Bir Hikâye”, “Panco’nun Rüyası” ve “Yılan Uykusu” gibi öykülerde gerçeküstü (sürrealist) anlatım dikkat çeker. Bilinçaltı, düşsel imgeler ve çağrışıma dayalı yapı öne çıkar. Anlatı, zaman zaman rüya mantığına yaklaşır.

Toplumsal Eleştiri

Bazı öykülerde bireyin toplumsal kurallara karşı direnci gözlemlenir. “Çarşıya İnemem” gibi öykülerde ahlak normlarına karşı açık eleştiriler yer alır. Toplumun bireyi baskılaması, dışlaması ya da yargılaması, yazarın kendi yaşam deneyimiyle de paralellik göstermektedir.

Yazarın Konumu

Sait Faik, bu kitapta hem gözlemci hem öznel bir anlatıcıdır. Öyküler, yazarın iç dünyasına açılan bir pencere olarak da değerlendirilebilir. Özellikle “Kafa ve Şişe” ve “Eftalikus’un Kahvesi” gibi metinler, edebi yaratım sürecine ve yazarın sanat anlayışına dair ipuçları verir. Yazar, doğrudan anlatıcı kimliğiyle edebiyatı ve kendisini sorgular.

Panco Karakteri

Kitabın ilk dört öyküsünde Panco adında düşsel bir karakter öne çıkar. Bu karakter yazarın hayali dostudur. Yazarın Panco ile olan ilişkisi, yalnızlıkla şekillenen bir iç dünya anlatımına dönüşür. Bu karakter hem duygusal bağlılık hem de hayal gücünün ürünü olarak metinlerde yer alır.

Alemdağ’da Var Bir Yılan, Sait Faik Abasıyanık’ın sanat hayatında biçimsel ve tematik bir zirve olarak değerlendirilir. Yazarın bireysel iç çatışmalarını, düşsel anlatımla harmanlayarak aktardığı bu kitap, Türk öykücülüğünde modernist açılımlar açısından özel bir konumda yer alır. Aynı zamanda Sait Faik’in edebiyatında gerçek ile hayalin, toplum ile bireyin ve dış dünya ile iç dünyanın bir arada işlendiği bir eserdir.