Arapgir peynirli ekmek, Malatya’nın Arapgir ilçesine özgü, mahreç işaretiyle tescilli bir fırın ürünüdür. Özel amaçlı buğday unu, yaş maya, su, taze tuzsuz peynir ve şekerle hazırlanan bu ekmek, el ile şekillendirilir ve iki aşamalı olarak pişirilir. Yaklaşık 200-220 gram ağırlığında, hafif eliptik formda olup, 20-25 cm eninde, 35-38 cm boyunda ve 1,5-2,5 cm kalınlığındadır. Üretiminde kullanılan peynir, çoğunlukla koyun sütünden elde edilen olgunlaştırılmamış taze peynir olup, ekmeğin üzeri şekerle süslenerek servis edilir. 

Ayırt Edici Özellikleri

Arapgir peynirli ekmek, el ile şekillendirilen ve iki aşamalı olarak pişirilen bir ekmektir. Ürün, el ile açılan pide hamurunun hazırlanması ve pişirilmesiyle elde edilir. Ekmek, yaklaşık 200-220 gram ağırlığında, 20-25 cm eninde, 35-38 cm boyunda ve 1,5-2,5 cm kalınlığındadır. Şekli hafif eliptik olarak tanımlanır.

Üretimde kullanılan peynir, olgunlaştırılmamış ve taze olup, ağırlıklı olarak koyun sütünden üretilir. Bununla birlikte inek ve keçi sütü kullanımı da mümkündür. Peynirin taze ve tuzsuz olması, Arapgir peynirli ekmeğin ayırt edici özelliği olarak öne çıkar.

Ürünün coğrafi sınırda köklü bir geçmişi bulunmaktadır. Arapgir ilçesinin mutfak kültürü içinde önemli bir yere sahip olması nedeniyle, ürün ile coğrafi sınır arasında ün bağı mevcuttur.

Üretim Metodu

Arapgir peynirli ekmek üretimi, belirli bileşenlerin belirli oranlarda karıştırılması ve iki aşamalı pişirme tekniği ile gerçekleştirilir.

4 adet Arapgir peynirli ekmek üretimi için kullanılan bileşenler:

• 600 gram özel amaçlı buğday unu
• 450 mililitre su
• 1 kilogram taze tuzsuz peynir
• 15 gram yaş maya
• 200 gram şeker

Üretim aşamaları şöyledir:

1. Un, yaş maya, tuz ve su bir arada karıştırılır ve orta kalınlıkta bir hamur elde edilene kadar yaklaşık 15 dakika yoğrulur.
2. Yoğrulan hamur, tekneye alınarak 30 dakika dinlendirilir.
3. Dinlendirilmiş hamur, yaklaşık 250-260 gram ağırlığında parçalara (pazı) bölünür.
4. Hamur parçaları, tahtadan yapılan ve “pasa” olarak adlandırılan özel kaplara yerleştirilir ve burada 15-20 dakika daha dinlendirilir.
5. Dinlendirilmiş hamur parçaları el ile inceltilir.
6. Hamur, 250°C sıcaklıktaki odun fırınında 1-2 dakika süreyle pişirilerek yarı pişmiş hale getirilir.
7. Yarı pişmiş hamur fırından çıkarıldıktan sonra kenarları yukarı doğru ince şekilde bükülerek, iç kısmında eriyecek peynirin dışarı taşmasını engelleyen ince bir set oluşturulur.
8. Oluşturulan setin içine, elle ezilmiş taze tuzsuz peynir ve şeker serpilir.
9. Ekmekler tekrar aynı sıcaklıktaki fırına verilerek yaklaşık 5 dakika süreyle pişirilir.
10. Fırından çıkan ekmeklerin üzerine yeniden şeker serpilerek işlem tamamlanır.

Bu üretim metodu, ürünün özgün formunu, kıvamını ve içeriğini oluşturan temel süreçtir.

Tescil Bilgileri

Arapgir peynirli ekmek, 1567 numara ile 15 Nisan 2024 tarihinde mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Tescile konu başvuru, 09 Aralık 2022 tarihinde, C2022/000443 başvuru numarası ile gerçekleştirilmiştir. Tescil ettiren kurum Arapgir Belediyesi olup, adresi Köseoğlu Mahallesi, Hükümet Caddesi, No: 7 Arapgir, Malatya’dır. Ürünün coğrafi sınırı Malatya ili Arapgir ilçesi olarak belirlenmiştir.

Tescil kapsamında, “Arapgir Peynirli Ekmek” ibaresi ile mahreç işareti ambleminin ürün ambalajı üzerinde yer alması zorunludur. Ambalaj üzerinde yer almasının mümkün olmadığı durumlarda, söz konusu ibare ve amblemin işletmede görünür şekilde bulundurulması gerekmektedir.

Coğrafi Sınırda Üretim Zorunluluğu

Arapgir Peynirli Ekmeğin üretimi, bölgeye özgü koşulları nedeniyle yalnızca Arapgir ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilmektedir. Coğrafi sınırın ürünün ünüyle bağlantılı olması ve yöresel mutfak kültüründe yer edinmiş olması, üretimin bölgeyle sınırlı kalmasının gerekçesidir.

Denetim

Arapgir peynirli ekmek üretimi ve tescile uygunluğunun denetimi, Arapgir Belediyesi koordinasyonunda yürütülmektedir. Denetim mercii; Arapgir İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Arapgir Esnaf ve Sanatkârlar Odası ve Arapgir Belediyesinden belirlenen ve konuya ilişkin uzmanlığa sahip üç kişiden oluşur. Denetimler, yılda en az bir kez düzenli olarak yapılır. Bunun yanı sıra, gerekli görülen durumlarda veya şikâyet üzerine her zaman denetim gerçekleştirilebilir.

Denetim mercii, gerekmesi hâlinde kamu kuruluşları veya özel kuruluşlardan ya da bu kuruluşlarda görevli uzman gerçek veya tüzel kişilerden hizmet alabilir veya danışmanlık talep edebilir. Ürünün coğrafi işaretten doğan haklarının korunmasına yönelik hukuki süreçler ise tescil ettiren kurum tarafından yürütülür.