Arhavi termonisi, Türkiye’nin Artvin iline bağlı Arhavi ilçesinde üretilen, mahreç işaretiyle tescilli bir tatlıdır. Siyah üzüm pekmezi veya armut pekmeziyle tatlandırılan bu ürün, barbunya veya kuru fasulye ile bulgurun birlikte pişirilmesiyle hazırlanır ve şeker içermez. Yerel mutfakta “Arhavi aşuresi” veya “laz aşuresi” adlarıyla da bilinen Arhavi termonisi, yörede yetiştirilen Isabella üzümü veya çeşitli armutlardan elde edilen pekmezle yapılır.

Ayırt Edici Özellikleri

Arhavi termonisi, siyah üzüm pekmezi veya armut pekmezi ile tatlandırılan, içerik olarak barbunya veya kuru fasulye ile bulgurun birlikte kullanıldığı bir tatlıdır. Arhavi ilçesinde uzun bir geçmişe sahip olan bu ürün, halk arasında “Arhavi aşuresi” veya “laz aşuresi” isimleriyle de bilinmektedir. Şeker kullanılmayan Arhavi termonisinde tatlandırıcı olarak yalnızca pekmez tercih edilir. Kullanılan pekmez, yörede yetiştirilen yerli kokulu üzüm türü Isabella üzümünden veya çeşitli armut türlerinden elde edilmektedir.

Arhavi termonisi, Arhavi ilçesinde yetiştirilen ve üretilen, sınırlı sayıdaki yerel ürünlerin bir araya getirilmesiyle hazırlanmaktadır. Yörenin tatlı çeşitliliği ve mutfak kültürü içinde belirgin bir yere sahip olan bu ürün, yöre ile güçlü bir ün bağı taşır.

Tarif/Üretim Metodu

Arhavi termonisinin üretimi, belirlenmiş bir reçeteye ve yönteme dayanmaktadır. Altı kişilik bir Arhavi termonisi üretimi için gereken malzemeler şunlardır:

• 320 gram barbunya ve/veya kuru fasulye
• 170 gram pilavlık bulgur
• 400 gram pekmez (siyah üzüm veya armut)
• 6 gram tuz
• 1 litre su
• 20 gram mısır nişastası veya mısır unu

Üretim süreci şu şekilde gerçekleşir:

Barbunya ve/veya fasulye, tencerede yaklaşık 40 dakika haşlanır. Haşlama suyu süzülür ve atılır, baklagiller soğuk su ile yıkanır. Ardından üzerine bulgur ve su eklenerek karışım 60 dakika kaynatılır. Başka bir kapta, 100 ml suyun içine mısır nişastası veya mısır unu ilave edilir ve çırpıcı yardımıyla karıştırılarak çözülür. Elde edilen nişasta karışımı, pekmez ve tuz ile birlikte baklagil karışımına sırayla ilave edilir. Karışım, sürekli karıştırılarak aşure kıvamına gelene kadar yaklaşık 15 dakika kısık ateşte pişirilir.

Arhavi termonisi, sıcak veya soğuk olarak servis edilebilir. Sunum sırasında isteğe bağlı olarak üzerine orta irilikte çekilmiş fındık serpilebilir. Ürün, 4-6 °C sıcaklıkta dört gün süreyle muhafaza edilebilir.

Coğrafi Sınır Şartı

Arhavi termonisi, yalnızca Artvin ili Arhavi ilçesi sınırları içinde üretilebilen bir üründür. Ürünün uzun yıllara dayanan yöresel geçmişi ve Arhavi mutfak kültürü içindeki yeri, Arhavi termonisi ile yöre arasında ün bağı bulunduğunu ortaya koyar. Bu nedenle ürünün tüm üretim, işleme ve diğer işlemleri coğrafi sınır içerisinde gerçekleştirilmek zorundadır.

Denetim

Arhavi termonisinin üretim süreci ve tescil haklarının korunmasına ilişkin denetimler, Arhavi Ticaret ve Sanayi Odası ile Arhavi Belediyesi’nin koordinatörlüğünde yürütülür. Denetim mercii; Arhavi Ticaret ve Sanayi Odası, Arhavi Belediyesi, Arhavi İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Arhavi Ziraat Odası temsilcilerinden oluşan ve ürün konusunda uzman en az dört kişiden oluşur.

Denetimler, üretim, pazarlama ve satış dâhil tüm aşamalarda habersiz olarak gerçekleştirilebilir. Denetim sıklığı yılda en az bir kez olup, ayrıca ihtiyaç hâlinde veya şikâyet üzerine her zaman yapılabilmektedir.

Denetim mercii, yılın ilk iki ayı içinde yıllık toplantı yaparak, denetlenecek kişi ve kuruluşların adres bilgilerine göre denetleme planını oluşturur. Plan kapsamında temmuz ve kasım ayları arasında, üretim ve pazarlama süreçlerinde denetimler gerçekleştirilir. Denetim esasları arasında aşağıdaki kriterler yer alır:

• Kullanılan bileşenlerin ve üretim metodunun uygunluğu
• "Arhavi Termonisi" ibaresinin ve mahreç işareti ambleminin doğru ve kurallara uygun kullanımı

Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan ya da bu kurumlarda görev yapan uzman gerçek veya tüzel kişilerden denetim sırasında destek alabilir veya bu hizmetleri satın alabilir. Tescil ettiren kurumlar, coğrafi işaret haklarının korunmasına yönelik hukuki süreçlerin yürütülmesinden sorumludur.