Prof. Dr. Aykut Kence, Türkiye'de evrimsel biyoloji ve popülasyon genetiği alanlarında bilimsel üretimiyle dikkat çeken, akademik çalışmaları kadar bilimsel bilginin topluma aktarılması yönündeki katkılarıyla da tanınan bir biyologdur. Türkiye’de modern biyoloji eğitiminin şekillenmesinde ve evrim kuramının akademik düzeyde savunulmasında rol oynamıştır. Akademik kariyerinin büyük bölümünü Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde geçirmiş, çok sayıda öğrenci yetiştirmiş ve onlarca ulusal ve uluslararası yayına imza atmıştır.

Eğitimi ve Akademik Kariyeri

Aykut Kence, 27 Ağustos 1946’da İstanbul’da doğdu. Karaahmet Paşa İlkokulu (1958), Şehremini Ortaokulu (1961) ve Pertevniyal Lisesi'nde (1964) eğitim aldı. 1968 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü’nden mezun oldu. Doktorasını 1973’te, ABD’deki State University of New York at Stony Brook’ta Prof. Dr. R. R. Sokal danışmanlığında tamamladı. Aynı yıl Houston Üniversitesi'nde doktora sonrası çalışmalarda bulundu.

1974 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü'nde öğretim görevlisi olarak göreve başladı; 1975’te yardımcı doçent, 1980’de doçent, 1989’da profesör unvanını aldı. 1977–1979 ve 1988–1994 yılları arasında bölüm başkanlığı yaptı. 2013 yılında emekli oldu.

Bilimsel Çalışmaları

Prof. Dr. Aykut Kence’nin bilimsel üretimi, Türkiye'de evrimsel biyoloji ve popülasyon genetiği alanlarında birçok konuda öncü niteliği taşır. Yürüttüğü çalışmalar, hem temel bilimsel sorunlara hem de yerel ekosistemlerin korunmasına yönelik uygulamalı araştırmaları kapsar.

Başlıca uzmanlık alanları arasında genetik varyasyon, popülasyon yapısı, eşeysel davranışlar, evrimsel süreçler ve biyolojik çeşitliliğin korunması yer alır. Akademik yaşamı boyunca sirke sineği (Drosophila), karasinek (Musca domestica), bal arısı (Apis mellifera), termitler, nohut (Cicer türleri), tsetse sineği ve çeşitli memeliler dahil olmak üzere birçok organizma grubuyla çalıştı.

Popülasyon Genetiği ve Entomoloji

Kence, Türkiye’de popülasyon genetiği araştırmalarının gelişmesine öncülük etti. Karasineklerde cinsiyet belirleme mekanizmaları, eşeysel izolasyon ve kalıtsal davranışlarla ilgili çalışmalar yaptı. Bu çalışmalar, genetik çeşitliliğin davranışsal izolasyon üzerindeki etkilerini ortaya koyması açısından önemlidir.

Arıcılık ve Yerel Irkların Korunması

1990’lardan itibaren Türkiye’deki bal arısı popülasyonlarının genetik, morfometrik ve davranışsal özelliklerini inceledi. Anadolu'nun farklı bölgelerinde yerel arı soylarının varlığını belirledi ve bu çeşitliliğin korunması gerektiğini savundu. Yürüttüğü araştırmalar, Türkiye’de arı genetik kaynaklarının korunması ve arıcılık politikalarının geliştirilmesi açısından temel başvuru niteliği taşımaktadır.

Evrimsel Biyoloji ve Eğitim

Evrim kuramının biyoloji müfredatlarında doğru ve bilimsel bir şekilde yer alması için çalışmalar yaptı. 1980’ler ve 90’larda artan evrim karşıtı söylemlere karşı kamuoyunu bilgilendirme faaliyetlerinde bulundu. Evrimsel biyolojiyi öğretmen adaylarına ulaştırmak amacıyla ODTÜ’de “Evrime Giriş” dersinin açılmasını sağladı. Ayrıca Douglas Futuyma’nın Evolution adlı kitabının Türkçeye kazandırılmasında çeviri editörlüğü yaptı.

Radyasyon ve Halk Sağlığı

1986 Çernobil Nükleer Felaketi sonrasında Türkiye'deki radyasyon düzeylerinin halk sağlığı üzerindeki etkilerini araştırdı. Karadeniz çaylarında radyasyon seviyelerini inceleyen bir bilimsel ekiple birlikte çalışarak bu konuda hem akademik hem toplumsal farkındalık oluşturdu.

Yayınlar

Kence, dokuzu kitap olmak üzere 180’in üzerinde akademik yayın yaptı. Bu yayınlar arasında ulusal kongre bildirileri, uluslararası dergilerde makaleler, çeviri eserler ve öğretici kitaplar yer alır. Katıldığı çok sayıda ulusal ve uluslararası kongrede sunumlar yaptı, akademik topluluklarda görev aldı.

Üyelikler ve Ödüller

• Türk Biyologlar Derneği Başkanı (1988–1992)
• Türk Zooloji Dergisi Editörü (1991–2006)
• Türkiye Entomoloji Derneği Üyesi
• TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Grubu Sekreteri (1988–1989)

Aldığı ödüller

• Türk Tabipler Birliği Ankara Tabip Odası Halk Sağlığı Hizmet Ödülü (1988)
• Uluslararası Böcek Fizyolojisi ve Ekolojisi Merkezi Ödülü (1988)
• Türkiye Ekopatoloji Ödülü (1996)
• ODTÜ Üstün Başarı Ödülleri (2000, 2003, 2005, 2006)
• TÜBA Ders Kitapları Çeviri Ödülü (2008)

Prof. Dr. Aykut Kence’nin adı, 2014’ten bu yana her yıl düzenlenen "Aykut Kence Evrim Konferansları" ile yaşatılmaktadır. Ayrıca Ekoloji ve Evrimsel Biyoloji Derneği tarafından verilen "Aykut Kence Öğrenci Ödülü" de bilimsel mirasını sürdürmektedir.

Kişisel Hayatı ve Ölümü

Eşi Doç. Dr. Meral Kence ile birlikte birçok ortak akademik çalışma gerçekleştirmiştir. İki çocuk babsı olan Kence, 1 Şubat 2014 yılında, 67 yaşında hayatını kaybetmiştir.