Köken

Aynagöz kelimesi, iki ayrı kökten türetilmiştir: Birincisi, Farsça āyīna (آیینه) “ayna” anlamındadır. Bu sözcük, yazılı örneği bulunmayan Orta Farsça ādēnag biçiminden gelir ve kökeninde Avestaca avi-dayana- “göstermek” fiili yer alır. Bu fiil, Avestaca dāi- / dī- “görmek” fiilinin avi- ön ekiyle genişletilmiş biçimidir. İkincisi ise, Eski Türkçedeki köz “göz, görme organı” sözcüğüdür. Bu kelime, Eski Türkçe kör- “görmek” fiilinden türetilmiştir.

Kullanım Alanları

• Gündelik konuşma: Kurnazlık veya uyanıklık sergileyen kişiler için halk arasında mecaz anlamda kullanılır.
• Halk edebiyatı ve yerel anlatılar: Zekası ve çevikliğiyle öne çıkan kahramanlar veya karakterler için kullanılabilir.
• Taşlama ve mizahi söylem: Bir kişinin çıkarını düşünmesini hafif alaycı biçimde belirtmek için tercih edilir.
• Ağız ve diyalekt çalışmaları: Özellikle Anadolu ağızlarında “açıkgöz” yerine eşdeğer olarak yer bulur.