Aziz Mahmud Hüdâyî, Mehmet Ali Ayni tarafından hazırlanmış bir biyografik ve düşünce inceleme çalışmasıdır. Dergâh Yayınları’nın Çağdaş Türk Düşüncesi serisi kapsamında Kasım 2024 tarihinde yayımlanan eser, Osmanlı tasavvuf geleneğinin önde gelen isimlerinden Aziz Mahmud Hüdâyî’nin hayatını, ilmi ve edebî faaliyetlerini çok yönlü bir yaklaşımla ele alır.
Konu
Kitap, Hüdâyî’nin 16.–17. yüzyıllardaki yaşamını özel kontekst içinde işler. Medrese eğitimi, Şereflikoçhisar ve Üsküdar’daki faaliyetleri, Celvetî tarikatını kurması, Divan şiiri geleneğine katkıları ve Sultan Ahmed ile Sultan Murad III dönemindeki etkileri kronolojik ve biyografik bir düzlemde aktarılır. Cumhuriyet dönemi “Türk Azizleri” söylemine nasıl dâhil edildiği de analitik bir perspektifle değerlendirilir.
Temalar
- Tarikat ve Öğreti: Celvetî tarikatının kurucu misyonu ve Hüdâyî’nin tarikat içi reformları anlatılır.
- Şair ve İlâhî Ses: Hüdâyî’nin Divan şiirindeki tasavvufi üslubu ve dil zenginliği ele alınır.
- Tekkeler ve Sosyal Hayat: Osmanlı toplumunda tekkelerin yeri ve Hüdâyî’nin fikirlerinin günlük yaşama etkileri incelenir.
- Modern Kimlik İnşası: Cumhuriyet döneminde “Türk Azizi” kimliğiyle yeniden sunulmasında ideoloji ile kültürel politikalar arasındaki geçişler anlatılır.
Anlatım ve Üslup
Mehmet Ali Ayni, incelemeyi tarihsel ve metinsel boyutların kesiştiği kapsamlı bir analiz olarak tasarlamıştır. Hayat öyküsünü aktarırken kaynak metinler, şiir örnekleri, kurum analizleri ve döneme ait belgelerden yararlanır. Yazarın yaklaşımı bilimsel bir tutarlılık sergilerken, eser kamuoyu ve akademi açısından anlamlı bir bütünlük sunar.
