Babadağ kekik balı, Denizli ili Babadağ ilçesi sınırlarında üretilen ve menşe adıyla tescillenmiş bir çiçek balıdır. Ürünün temel botanik kaynağını Origanum, Thymus, Coridothymus ve Satureja cinslerine ait kekik bitkileri oluşturur. Bu kekik türleri balın tat, koku ve renk gibi duyusal özelliklerinde belirleyici rol oynar. Anadolu Arısı (Apis mellifera anatoliaca) başta olmak üzere farklı arı ırklarıyla üretilen Babadağ kekik balı, genellikle süzme olarak piyasaya sunulur ve kendine özgü kırmızımsı rengi, kekik aroması ile ayırt edilir. 

Botanik Köken ve Floristik Özellikler

Babadağ kekik balının ayırt edici özelliği, bölgenin florasında doğal olarak yayılım gösteren kekik türlerinin (özellikle Thymus serpyllum L. ve Thymus vulgaris L.) yüksek temsil oranına sahip olmasıdır. Bunun yanı sıra, Origanum onites L., Origanum vulgare L., Thymus capitatus L. ve Thymbrae spicata L. (karabaş kekik) gibi aynı familyaya ait diğer türler de bölge bitki örtüsünde yer almaktadır. Kekik türleri bu ürünün hem adlandırılmasında hem de tat, koku ve renk özelliklerinin şekillenmesinde temel faktördür. Ayrıca, Babadağ yöresindeki bitki örtüsünde kekik dışındaki diğer türler –örneğin hardalgiller, ballıbabagiller, zambakgiller, gülgiller, sığır kuyruğu ve çan çiçeği– bölgesel çeşitliliği zenginleştirmektedir.

Arı Irkı ve Üretim Faaliyetleri

Babadağ kekik balının üretiminde ağırlıklı olarak Anadolu Arısı (Apis mellifera anatoliaca) kullanılmaktadır. Bu arı ırkı, Anadolu iklim koşullarına yüksek adaptasyon kabiliyeti, düşük bal tüketimi ve nektar toplama yeteneği gibi özelliklerle tanımlanır. Bölgede ayrıca İtalyan arı ırkı (Apis mellifera ligustica) ve Karniyol ırkı (Apis mellifera carnica) ile de üretim yapılabilmektedir.

Üretim faaliyetleri, genellikle gezginci arıcılık yöntemiyle gerçekleştirilir. Babadağ bölgesindeki kekik bitkileri yaklaşık 15 Ağustos itibariyle çiçeklenmeye başlar ve bu süreç bir ay kadar devam eder. Bal hasadı ise genellikle Eylül ayının sonlarında gerçekleştirilir. Bal üretimi konveksiyon yöntemiyle yürütülmekte olup, üreticiler hem süzme hem de petekli bal elde etmektedir. Langstroth tipi kovanlar, ortalama 15 çerçeveli yeni kovan sistemleriyle kullanılır. Bal hasadı sırasında çerçevelerin yaklaşık üçte ikisi sırlandığında hasat yapılır ve süzme bal, bal süzme makinelerinde işlenip dinlendirme kazanlarında muhafaza edilir.

Fiziksel, Kimyasal ve Duyusal Özellikler

Babadağ kekik balı, berrak ve parlak bir görünüme sahiptir; rengi kırmızı ve tonlarında değişkenlik gösterebilir. Ürünün karakteristik kokusu, bölgeye özgü kekik bitkisinden kaynaklanır. Tat açısından boğazda hafif yanma hissi oluşturabilecek düzeyde kekik aroması içermektedir. Viskoz yapıda olup oda sıcaklığında iki ay içerisinde, daha düşük sıcaklıklarda ise daha kısa sürede krema kıvamında kristalize olabilir. Kristalizasyon süreci, ürünün doğal yapısı nedeniyle homojen ve stabil bir formda gerçekleşir.

Kimyasal özellikler bakımından, Babadağ kekik balında kekik polenlerinin toplam oranı en az %10’dur. Bu oran, balın botanik orijinini doğrulamak amacıyla belirlenmiştir. Ürünün prolin değeri ise minimum 800 mg/kg’dır; bu değer, balın doğal protein içeriği ve olgunluk seviyesi hakkında bilgi verir.

Ambalajlama ve Muhafaza

Babadağ kekik balı, üretimden tüketime kadar olan süreçte temiz, kuru ve kokusuz ortamlarda muhafaza edilir. Ürün doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalı ve 25 °C'yi aşmayan sıcaklıklarda saklanmalıdır. Gıda ile temasa uygun cam kavanozlarda ambalajlanan bal, ilgili mevzuatlara uygun etiket bilgileriyle piyasaya arz edilir. Ambalaj üzerinde “Babadağ Kekik Balı” ibaresi ile menşe adı amblemi bulunmalıdır; bu bilgiler ürün ambalajında yer alamadığı durumlarda işletme ortamında kolaylıkla görülebilecek şekilde sergilenmelidir.

Denetim ve İzlenebilirlik

Babadağ kekik balının üretimi, dağıtımı ve etiketlenmesi süreçleri yılda en az bir kez olmak üzere denetim altındadır. Denetim faaliyetleri, Denizli İli Arı Yetiştiricileri Birliği koordinatörlüğünde, ilgili kamu kurumlarından (Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, Babadağ Belediyesi, Orman Bölge Müdürlüğü) görevlendirilen en az üç kişilik bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Denetim sürecinde; arıcılar ve gıda işletmeleri liste halinde kayıt altına alınır, kovan sayıları, konaklama noktaları, flora bilgileri izlenebilirlik açısından belgelenir.

Denetim mercii, ürünün coğrafi işaret kullanımına, üretim yöntemi, ambalajlama ve muhafaza koşullarına, ayrıca duyusal niteliklerine dair uygunluk kontrolü gerçekleştirir. Gerektiğinde bal numuneleri alınarak mevzuata uygun analizler yapılır. Denetim raporları her yıl Türk Patent ve Marka Kurumu’na iletilir.