Baubotanik, canlı ağaçların ve teknik yapı elemanlarının birlikte büyüyerek bitkisel-teknik bir bütün oluşturduğu bir mimarlık yöntemidir. Bu yaklaşımda bireysel bitkiler birbirine kaynaştırılır, teknik parçalar bitkisel yapıya entegre edilir ve zamanla kendi kendini taşıyabilen bir organizma meydana gelir. Amaç, doğal büyüme süreçlerini tasarımın parçası haline getirerek ekolojik işlevler ile yapısal özellikleri aynı yapıda birleştirmektir.

^{Baubotanik Örneği (flickr)}

Kavramın Ortaya Çıkışı

Baubotanik terimi 2007 yılında Stuttgart Üniversitesi’ne bağlı Institut Grundlagen moderner Architektur (IGMA) bünyesinde kavramsal olarak tanımlandı ve aynı dönemde araştırma alanı olarak kurumsallaştırıldı. Bu yaklaşım, bitkisel büyümenin mimari tasarımın etkin bir bileşeni haline getirilmesini hedefledi. Kavram, 2017’den itibaren Münih Teknik Üniversitesi’nin Green Technologies in Landscape Architecture kürsüsü çatısı altında genişleyen bir araştırma ağı içinde sürdürülmekte ve disiplinler arası projelerle geliştirilmektedir.

Tarihsel Örnekler

Baubotanik düşüncesi, modern kavramsallaştırmadan önce de farklı coğrafyalarda ve dönemlerde yaşayan yapılarla örneklendi. Hindistan’ın Meghalaya bölgesindeki Khasi halkı tarafından yüzyıllardır inşa edilen yaşayan köprüler, kauçuk ağaçlarının köklerinin yönlendirilmesiyle büyük açıklıklara yayılan ve yüksek taşıma kapasitesine sahip yapılar oluşturur. Avrupa’da ise Tanzlinden adı verilen dans ıhlamurları, dalları kademeli biçimde teraslandırılarak sosyal mekânlar meydana getirilen örneklerdir.

Teknik Yöntemler

Baubotanik yapılarının oluşumunda temel ilke, canlı bitkilerin büyüme süreçlerinin teknik elemanlarla yönlendirilerek taşıyıcı ve mekânsal bir bütün haline getirilmesidir. Bu amaçla öne çıkan yöntemlerden biri inoskülasyondur; bitkilerin gövde ve dallarının zaman içinde kaynaşarak tek bir dokusal bütün oluşturması sağlanır. Bu süreç, çok sayıda genç bitkinin belirli bir düzende yerleştirilmesi ve yönlendirilmesiyle hızlandırılır.

Bir diğer temel yöntem bitki ekleme (plant addition) tekniğidir. Bu yöntemde yüzlerce genç fidan, özel kaplar içinde konumlandırılır, geçici iskelelerle desteklenir ve tek bir “hiper-organizma” halinde büyümeleri sağlanır. Başlangıç aşamalarında her bitki bireysel olarak sulanır ve gübrelenir; zamanla kendi kök sistemini oluşturarak yapının bütününü besleyen özerk bir düzenek haline gelir. Süreç boyunca çelik borular, kafes sistemleri ve geçici iskeleler bitkilerin gelişimini yönlendirir; ilerleyen yıllarda bu teknik parçalar ya tamamen yapıya entegre olur ya da işlevlerini yitirerek ortadan kalkar. Bu yöntemler sayesinde kısa sürede hedef ölçekte yapılar elde edilirken, uzun vadede kendi kendini taşıyan ve sürdüren canlı strüktürler gelişir.

^{Çınar Ağaçlarından Yapılmış Bir Baubotanik Örneği (flickr)}

Öne Çıkan Projeler

Baubotanik Footbridge (2005): Stuttgart yakınlarında Ludwig, Storz ve Hackenbracht tarafından gerçekleştirilen deneysel köprü, 64 dikey ve 16 çapraz söğüt demetinden oluşan taşıyıcılarla inşa edildi. Çelik ızgaradan yapılmış 22 metre uzunluğundaki yürüme platformunu taşıyan yapı, kısa sürede yapraklanarak yoğun bir yeşil cepheye dönüştü. Zamanla gövdeler kalınlaştı, paslanmaz çelik küpeşteyle birleşti ve yapının taşıma kapasitesi büyüme süreciyle arttı.

Plane Tree Cube Nagold: Dış kabuğu uç uca eklenen çınar ağaçlarından oluşan kübik yapı, kent ile doğa arasındaki sınırların silikleşmesini sembolize eden bir baubotanik tasarıdır. Mekân tanımlama işleviyle birlikte gölgelik, oksijen üretimi ve mikroiklim düzenleme özellikleri taşır.

Baubotanik Pavilion (Neue Kunst am Ried, 2021): 32 Londra çınarıyla çevrili alanda inşa edilen pavyon, parametrik tasarım ve fotogrametri kullanılarak geliştirilen bir çelik uzay kafes çatıyı ağaçlara entegre etti. Zamanla dalların çelik elemanları sarması ve taşıyıcı rol üstlenmesi beklenmektedir. Proje, eğitim amaçlı stüdyo çalışmasıyla da öne çıkmış, öğrencilerin hesaplamalı tasarım ve süreç-temelli mimarlık deneyimlerini geliştirmesine katkı sağlamıştır.