Boston Consulting Group (BCG) tarafından geliştirilen BCG Matrisi, bir işletmenin ürün veya iş birimlerini stratejik açıdan değerlendirmeye yönelik bir portföy yönetimi aracıdır. 1970 yılında Bruce Henderson tarafından tanıtılan bu matris, şirketlerin ürün portföylerini analiz ederek hangi ürünlere yatırım yapmaları, hangi ürünleri elde tutmaları ve hangilerini elden çıkarmaları gerektiğine karar vermelerine yardımcı olur.

Bu model, iki temel değişkeni baz alarak ürünleri dört kategoriye ayırır; pazar payı (rekabet gücünü belirler) ve pazar büyüleme oranı (pazar cazibesini gösterir). Söz konusu iki değişken kullanılarak oluşturulan matris, bir şirketin ürünlerinin veya iş birimlerinin konumlandırılmasını ve bu bilgiler ışığında stratejik kararlar alınmasını sağlar.

^{BCG Matrisi (Kaynak: Dr. Kamil Bayar)}

BCG Matrisi'nin Kategorileri

BCG Matrisi, bir işletmenin iş birimlerini ve ürünlerini dört temel kategoriye ayırır:

Yıldızlar (Stars)

• Yüksek pazar payına ve yüksek pazar büyüme oranına sahip olan iş birimleridir.
• Rekabet avantajı elde etmek ve pazardaki konumunu güçlendirmek için yüksek yatırım gerektirir.
• Uzun vadede nakit akışı sağlayarak "Nakit İnekleri"ne dönüşebilirler.
• Ürünlerin en hızlı satış büyümesinin yaşandığı dönemdir (büyüme aşaması).

Nakit İnekleri (Cash Cows)

• Yüksek pazar payına sahip ancak büyüme oranı düşük olan iş birimleridir.
• Olgun pazarlarda faaliyet gösterir ve istikrarlı nakit akışı sağlarlar.
• Elde edilen gelir genellikle "Soru İşaretleri" ve "Yıldızlar" üzerine yapılacak yatırımlar için kullanılır.
• Olgun pazarda bulunan ve istikrarlı gelir sağlayan ürünleri temsil eder (olgunluk aşaması).

Soru İşaretleri (Question Marks)

• Düşük pazar payına ancak yüksek büyüleme oranına sahip olan iş birimleridir.
• Gelecekte "Yıldız" olma potansiyeline sahip olmalarına rağmen büyük risk taşırlar.
• Pazar lideri olabilmek için yüksek yatırım gerektirirler.
• Eğer büyüyemezlerse "Köpekler" kategorisine düşebilirler.
• Genellikle yeni başlatılan ürünleri temsil eder (giriş aşaması).

Köpekler (Dogs)

• Düşük pazar payına ve düşük pazar büyüme oranına sahip iş birimleridir.
• Kâr marjları düşüktür ve genellikle yatırım yapmaya değer görülmezler.
• Bu iş birimleri ya elden çıkarılmalı ya da küçük bir maliyetle minimum seviyede tutulmalıdır.
• Satışların düştüğü ve pazardan çekilmeye başlanan ürünleri içerir (düşüş aşaması).

Stratejik Kararlar ve Kaynak Tahsisi

• Yıldızlara yatırım yaparak pazar liderliği korunmalıdır.
• Nakit İneklerinden elde edilen gelir, Soru İşaretlerine ve Yıldızlara yatırılmalıdır.
• Soru İşaretleri dikkatle analiz edilerek, yatırıma değer olup olmadıkları belirlenmelidir.
• Köpekler, elde tutulacaksa minimum maliyetle idare edilmelidir; aksi takdirde elden çıkarılmalıdır.