Bilge Demirköz, kozmik ışınlar, uzay radyasyonu ve astro parçacık fiziği üzerine yaptığı öncü araştırmalarla tanınan Türk fizikçidir. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Fizik Bölümü öğretim üyesi olan Demirköz, hem ulusal hem de uluslararası alanda dikkat çeken bilimsel katkılar sunmuştur. Özellikle yüksek enerjili uzay parçacıkları, karanlık madde araştırmaları ve uzay teknolojileri üzerine olan çalışmalarıyla tanınmaktadır.

Yaşamı ve Eğitimi

Bilge Demirköz’ün bilime ilgisi lise yıllarında, özellikle matematik alanında yoğunlaşmıştır. Robert Koleji’nde okurken Cenevre'de katıldığı bir matematik yarışması sonrası CERN’i ziyareti, kariyer yolculuğunda bir dönüm noktası olmuştur. “Bir gün burada çalışmak istiyorum” diyerek hedefini belirlemiştir. Bu hedef doğrultusunda, 2001 yılında Massachusetts Institute of Technology (MIT) Fizik Bölümü’nden mezun olmuş, lisans eğitimi süresince müzik ve matematik dallarında da yan dal yapmıştır. 2004’te MIT’de yüksek lisans, 2007’de ise Oxford Üniversitesi’nde doktora derecesini tamamlamıştır.

Bilimsel Çalışmaları

Demirköz’ün çalışmaları, yüksek enerjili kozmik ışınların incelenmesi, karanlık madde araştırmaları ve uzay radyasyonunun elektronik sistemler üzerindeki etkilerinin ölçülmesi gibi konuları kapsamaktadır. CERN, Cambridge Üniversitesi ve Barcelona’daki Institut de Física d'Altes Energies (IFAE) gibi uluslararası merkezlerde çalıştıktan sonra 2011’de ODTÜ’ye dönerek araştırmalarını burada sürdürmüştür.

Uluslararası Uzay İstasyonu’na yerleştirilen Alfa Manyetik Spektrometresi (AMS-02) deneyine katkı sunmuş, bu deneyde uzaydan gelen yüksek enerjili parçacıkların (proton, elektron, pozitron gibi) tayfını analiz etmiştir. Bu çalışmalar, karanlık maddenin doğasına ilişkin ipuçları taşımaktadır. Özellikle pozitron yoğunluğundaki beklenmedik artışın nedenlerini anlamak için hipotezler geliştirmiş ve deneysel doğrulamalar üzerinde çalışmıştır.

Türkiye'deki Altyapı Kurulumuna Katkılar

Demirköz, Türkiye’nin uzay araştırmaları altyapısının gelişmesine de önemli katkılarda bulunmuştur. Liderliğini yaptığı ODTÜ Saçılmalı Demet Hattı (METU-SDH) projesi, Türkiye’de uzay radyasyonu testlerinin yapılabileceği ilk laboratuvarlardan biridir. Bu tesis, Avrupa Uzay Ajansı'nın belirlediği ESA-ESCC 25100 standardına uygun testler gerçekleştirmektedir. Geliştirilen bu sistemle, Türkiye'de üretilecek uyduların bileşenleri uzay radyasyonuna karşı test edilerek güvenliği artırılmaktadır.

Ayrıca bor içeren kompozit malzemelerin nötron zırhlaması gibi konularda yapılan araştırmalarda da yer alan Demirköz, nükleer tesislerde ve parçacık hızlandırıcılarda radyasyonun zararlı etkilerine karşı koruyucu malzeme geliştirme üzerine çalışmalar yürütmektedir.

Uluslararası Takdir ve Ödüller

Demirköz, 2017 yılında L'Oréal-UNESCO Uluslararası Yükselen Yetenek Bilimsel Başarı Ödülü’nü Türkiye’den alan ilk kadın bilim insanı olmuştur. Bu ödül, kadın araştırmacıların bilimsel başarılarını desteklemeyi amaçlamaktadır ve dünya genelinde yalnızca 15 bilim insanına verilmektedir. Bilim dünyasında kadınların karşılaştığı zorluklara da dikkat çeken Demirköz, bu tür desteklerin kadın akademisyenler için önemli bir motivasyon kaynağı olduğunu belirtmiştir.

Toplumla Etkileşim ve Bilim İletişimi

Demirköz, bilimsel çalışmalarının yanı sıra Türkiye’de lise düzeyindeki öğrencilere ulaşarak bilimsel farkındalığı artırmayı hedeflemektedir. Bilim kafeleri, söyleşiler ve çeşitli bilim iletişimi etkinlikleriyle gençlere özellikle de kız öğrencilere ilham vermeye çalışmaktadır. Kendi ifadesiyle, ders vermek ve gençlerle sohbet etmek ona en çok enerji veren uğraşlardandır.