Bloom Taksonomisi, öğrenme hedeflerini sınıflandırmak amacıyla geliştirilmiş hiyerarşik bir modeldir. 1956 yılında Amerikalı eğitim psikoloğu Benjamin Bloom’un öncülüğünde, eğitim uzmanlarından oluşan bir komite tarafından oluşturulmuştur. Taksonomi, bireylerin eğitim sürecinde ulaşmaları gereken bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanlara ait hedeflerin sistematik biçimde sıralanmasını sağlar.
Bloom Taksonomisi ilk olarak bilişsel öğrenme alanını sınıflandırmak üzere geliştirilmiş; daha sonra 1964 yılında duyuşsal alan ve 1972 yılında psikomotor alan ile genişletilmiştir. 2001 yılında ise Bloom’un öğrencilerinden David Krathwohl ve Anderson’un katkılarıyla bilişsel alan yeniden yapılandırılmış ve revize edilmiştir.
Benjamin Samuel Bloom (Matematiksel)
Orijinal Bloom Taksonomisi
Orijinal Bloom Taksonomisi, altı bilişsel basamaktan oluşur: Bilgi, Kavrama, Uygulama, Analiz, Sentez ve Değerlendirme. Bu basamaklar, bireyin basitten karmaşığa doğru zihinsel süreçlerde ilerlediğini varsayar.
- Bilgi: Daha önce öğrenilen bilgi, tanım, kavram, ilke ve formüllerin hatırlanmasıdır.
- Kavrama: Bilgiyi açıklama, yorumlama ve başka biçimlere dönüştürebilme yetisidir.
- Uygulama: Öğrenilen bilgilerin yeni durumlara uygulanmasıdır.
- Analiz: Bilgiyi oluşturan unsurların çözümlemesi ve ilişkilerinin ortaya konmasıdır.
- Sentez: Yeni bir yapı, ürün ya da öneri geliştirme sürecidir.
- Değerlendirme: Belirli ölçütlere göre bir düşünce, ürün veya öneri hakkında yargıya varmadır.
Revize Edilmiş Bloom Taksonomisi
2001 yılında yapılan revizyonla taksonominin yapısında ve terminolojisinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerin amacı, taksonomiyi güncel eğitim anlayışlarıyla daha uyumlu hale getirmektir. Revizyonda isim şeklindeki basamak adları eylem fiillerine dönüştürülmüş ve “Sentez” basamağı “Yaratma (Oluşturma)” olarak en üst düzeye çıkarılmıştır. Yeni sıralama şu şekildedir:
- Hatırlama (Remembering)
- Anlama (Understanding)
- Uygulama (Applying)
- Analiz Etme (Analyzing)
- Değerlendirme (Evaluating)
- Yaratma (Creating)
Bloom Taksonomisi (Matematiksel)
Revize edilen taksonomi, iki boyutlu bir yapı kazanmıştır: Bilişsel Süreçler ve Bilgi Türleri. Bilgi türleri; olgusal bilgi, kavramsal bilgi, işlemsel bilgi ve bilişüstü bilgidir. Bu yapı, öğrenme hedeflerinin hem içerik hem de süreç yönünden daha ayrıntılı biçimde incelenmesine olanak sağlar.
Diğer Öğrenme Alanları
Duyuşsal Alan (Affective Domain): Öğrencilerin tutum, değer, duygu ve duygusal tepkilerini sınıflandırır. Beş düzeyden oluşur: Alma, Tepki Verme, Değer Verme, Örgütleme, Kişilik Haline Getirme.
Psikomotor Alan (Psychomotor Domain): Fiziksel hareketler, motor beceriler ve koordinasyonu kapsar. Becerilerin gelişimi, gözlemleme, taklit etme, uygulama ve otomatikleştirme süreçleriyle tanımlanır.
Eğitimde Kullanımı ve Önemi
Bloom Taksonomisi, eğitim programlarının hedef belirleme aşamasında, öğretim etkinliklerinin planlanmasında ve ölçme-değerlendirme süreçlerinin yapılandırılmasında kullanılır. Öğretmenler, ders hedeflerini belirlerken bu taksonomideki düşünme düzeylerini dikkate alarak öğrencilerin sadece bilgi hatırlamalarını değil, aynı zamanda bilgiyi anlamalarını, kullanmalarını, analiz etmelerini, değerlendirmelerini ve yaratıcı ürünler ortaya koymalarını hedefleyebilirler.
Sınıf içi uygulamalarda öğretmenlerin kullandığı soru türlerinin belirlenmesinde, öğrenme çıktılarının yazılmasında ve bağımsız öğrenme süreçlerinin planlanmasında da rehber niteliğindedir. Her basamağa uygun fiil listeleri, eğitimcilerin öğrenme hedeflerini açık ve ölçülebilir şekilde ifade etmelerine yardımcı olur.
Eleştiriler ve Alternatif Yaklaşımlar
Bloom Taksonomisi, eğitim dünyasında geniş bir kabul görmüş olsa da bazı eleştiriler de almıştır. Eleştirilerin başında, taksonominin öğrenme sürecini basamaklara ayırmasının, öğrenmenin karmaşık ve bütünsel doğasını yeterince yansıtmadığı görüşü yer alır. Ayrıca, değerlendirme ve yaratma basamakları arasındaki hiyerarşik ilişkinin net olmaması da eleştirilen noktalardandır. Buna karşılık olarak dairesel ve bütünleşik modeller önerilmiştir.
Bloom Taksonomisi (Sprouts Türkiye)
Bloom Taksonomisi, eğitimde öğrenme hedeflerini sınıflandırmak için kullanılan önemli ve etkili bir çerçevedir. Eğitimcilerin öğretim etkinliklerini planlarken, ders hedeflerini belirlerken ve değerlendirme süreçlerini yapılandırırken kullanabileceği sistemli bir yaklaşımdır. Hem orijinal hem de revize edilmiş biçimiyle günümüz eğitim uygulamalarında yer bulmaya devam etmektedir.
