Bünyan Gilaburusu, Kayseri İli'nin Bünyan İlçesi coğrafi sınırları içerisinde yetişen, menşe adı olarak tescil edilmiş bir üründür. Ürünün Latince adı Viburnum opulus'tur ve Anadolu'da doğal olarak bulunan yabani bir meyvedir. Bünyan Gilaburusu, 16 Şubat 2017 tarihinde başvurusu yapılarak, 22 Ekim 2018 tarihinde Bünyan Belediye Başkanlığı adına tescil edilmiştir.

Gilaburu, dünya genelinde 2 ila 5 metre yüksekliğe ulaşabilen, çok dallı bir çalı türü olarak tanımlanır. Beyaz çiçek açması nedeniyle İngilizce konuşulan bölgelerde "snowball bush" (kartopu çalısı) olarak da anılır. Türkçe’deki "gilabolu" sözü, küçük, yuvarlak, kürecik anlamına gelen Latince kökenli "globule" kelimesinden gelmektedir. Türkiye'de Kayseri'nin Bünyan, Akkışla ve Gesi yöresinde önemli ölçüde yetiştirilmektedir.

^{Bünyan Gilaburusu (Anadolu Ajansı)}

Ayırt Edici Özellikleri

Bünyan'da yetişen gilaburu, diğer bölgelerdeki türlere göre daha sulu, iri taneli ve kırmızı renklidir. Bu farklılıklar, Kayseri İli Bünyan İlçesi'nin iklim ve coğrafi koşullarıyla yakından ilişkilidir.

Fiziksel ve Verim Özellikleri

• Ağaçlar genellikle çalı görünümünde olup, boyları 3,5 ila 4,5 metreye kadar ulaşan küçük ağaçlardır.
• Dikimden 3 ila 4 yıl sonra meyve vermeye başlar ve ağaç başına verimliliği yaklaşık 15–25 kg'dır.
• Meyve suyu verimliliği %60–70 civarındadır ki bu oran Gemerek ve Akkışla gilaburularından daha yüksektir.
• Meyveler küresel şekilde ve demet halinde oluşur. Her demet yaklaşık 35–50 meyve barındırır.
• Bünyan Gilaburusunun çapı 8,5–9 mm, ağırlığı 0,72 g, yoğunluğu ise 0,0416 g/cm³ olarak ölçülmüştür.

Meyve ve Ağaç Yapısı

• Yaprakları karşılıklı dizilmiş, 3–5 parçalı palmet şeklindedir ve kenarları düzensiz dişlidir. Koyu yeşil olan yapraklar, sonbaharda kızıla dönmektedir.
• Çiçek şekli birleşik şemsiye olup, gösterişli beyaz çiçekleri, parlak kırmızı meyveleri ve sonbaharda kızıla dönen yaprakları sayesinde süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir.
• Meyve tek çekirdekli olup, çekirdek disk şeklinde ve beyaz renklidir. Meyve tam olgunlaştığında parlak kırmızı renkte olur, kokusuz ve lezzetsizdir.
• Meyve olgunlaştığında acımsı-ekşimsi bir tada sahiptir.

İklim ve Toprak İlişkisi

Bünyan bölgesi karasal iklimin etkisi altındadır; yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve sert geçer.

• Soğuklama İhtiyacı: Gilaburu bitkilerinin verimli olması için, özellikle Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ortalama hava sıcaklığının -10 °C nin altına düşmesi ve belli düşük sıcaklık değerleri altında bir dönem geçirmesi gerekmektedir.
• Aroma, Renk ve Tat: Meyve olgunlaşması döneminde (Ağustos-Ekim), sıcaklık ortalamasının 25-30 °C civarında olması meyvenin aromasının oluşumunda etkilidir. İlçenin yüksekliğinin fazla olması ve gece-gündüz sıcaklık farkının (gece: 5 °C – gündüz: 25-30 °C) fazla olması, meyve renginin daha kırmızı olmasına, aroma, tat ve ekşi acılığının oluşmasına olumlu etki etmektedir.
• Toprak Özellikleri: Bünyan Gilaburusu, çoğunlukla yabani olarak, sulu tarım arazilerinin sınırlarında ve dere kenarlarında yetişir. Toprak, killi tınlı yapıda, hafif alkali (pH 7,72), çok fazla kireçli (CaCO₃ miktarı %49–%50) ve yüksek organik madde oranına (%4,47–%4,57) sahiptir.

Yetiştiricilik ve Üretim Metodu

Gilaburu, peryodisite göstermez ve genellikle istikrarlı bir verim sürecine sahiptir.

• Çoğaltma ve Dikim: Yetiştiricilikte budamada kesilen şıvgınlar ve köklerinden oluşan sürgünler kullanılır. Dikim işlemleri için toprak işleme Mart-Nisan aylarında yapılır. Fidanlar, 2,5 – 3 metre aralıklarla işaretlenerek, 50 cm derinliğindeki çukurlara organik gübre karıştırılmış toprakla dikilir.
• Sulama ve Bakım: İlk gelişme yılında kök bölgesinin nemli tutulması sağlanır. Sulama uygun olan yerlerde salma su ile uygun olmayan yerlerde damlama usulü ile yapılır. Haziran-Eylül ayları arasında bolca sulama yapılır.
• Gübreleme: Sonbaharda sürümden sonra $2,5-3 \text{ ton/da}$ organik gübre atılarak toprağa karıştırılmalıdır.
• Hasat: Meyveler 8 Ekim’de olgunlaşır. Hasat zamanının belirlenmesinde meyve renginin koyu kırmızı olması, meyve sertliğinin yumuşaması, büyüklüğünün 8,5-9 mm çapında olması ve aromasının acımsı-ekşimsi bir tatta olması esas alınır. Hasat, demet halindeki gilaburuların tek tek elle toplanması şeklinde yapılır.

Kullanım ve Muhafaza Şekli

Bünyan Gilaburusunun en çok kullanıldığı alan meyve suyudur. Meyveler toplandıktan sonra, 5 litrelik kaplarda 2,5 kg meyve üzerine 3 litre içme suyu eklenir ve en az 1,5–2 ay süre ile su içerisinde bekletilir. Su içerisinde (su sıcaklığı 0-15°C arasında olmalıdır) serin ve güneş görmeyen bir yerde muhafaza edilmesi kaydıyla 10–11 ay tazeliğini koruyabilir.

^{Gilaburu Meyve Suyu (Bünyan Kaymakamlığı)}