Köken

Kir, tortu, göz kiri anlamıyla çapak, Eski Türkçe çalpak “pislik, karışık şey” sözcüğüyle eş kökenlidir. Bu sözcük, yazılı örneği bulunmayan çalp- “vurmak, alaca kılmak” fiilinden türemiştir ve Eski Türkçe +(g)Ak ekiyle oluşturulmuştur. Kirli veya bulanık görünümü çağrıştıran bu anlam, özellikle göz çevresindeki salgılar için kullanılır. Balık anlamındaki çapak ise, Eski Türkçe çap- “yüzmek” fiilinden türeyen çapak biçiminden gelir. Bu anlamda, sazan balığı ailesinden, yassı gövdeli, sarı pullu ve kılçıklı bir tatlı su balığını tanımlar (Abramis brama). Sözcük bu anlamıyla Rusça (čepak) ve Macarca’ya da geçmiştir.

Kullanım Alanları

• Günlük dil: Göz çevresindeki salgılar veya yüzeylerdeki küçük kir tortuları için kullanılır.
• Tıp: Oftalmoloji alanında, konjonktivit gibi rahatsızlıklar sonucu oluşan göz çapakları bu terimle tanımlanır.
• Zooloji / Balıkçılık: Tatlı su balığı olarak, çapak balığı özellikle iç sularda avlanan türler arasında anılır.
• Metalürji: Madenleri işlerken ortaya çıkan tortuları tanımlamada kullanılır.