Köken

Çapul, Orta Türkçe çapağul “vurgun, akın” anlamındaki sözcükten evrilmiştir. Bu sözcük, Orta Türkçede “vurmak, akın etmek” anlamındaki çap- fiilinden, Moğolca kökenli ve Tatar ile Çağatay Türkçelerinde üretken olan +ağul / +avul ekiyle türetilmiştir. Türkiye Türkçesindeki biçim, büyük olasılıkla Doğu Türkçesinden aktarılmıştır. Farsçadaki çapaul (çapul) ve çapīdan (talan etmek) sözcükleri de bu kökten alıntıdır. Aynı kökten türeyen çapçı (vurguncu) ve çapkın (talan edici) sözcükleri Türkiye Türkçesinde yer alır. Çağatayca çapğulaş (vuruşma, dövüşme) ve çapğun (akın, baskın) örneklerinde de görüldüğü gibi, kelime savaş, yağma ve baskınla ilişkili anlamlar taşır.

Kullanım Alanları

• Tarih / Askeri terminoloji: Akıncı hareketleri, sınır baskınları ve ganimet amacı güden saldırılar için kullanılır.
• Toplumsal / Siyasi dil: Günümüzde “yağma, izinsiz ve düzensiz eylem” anlamında, olumsuz çağrışımla veya bazen ironiyle kullanılabilir.
• Hukuk / Ceza: Tarihî belgelerde “mal gaspı”, “izinsiz ele geçirme” gibi suçları tanımlamada yer alabilir.
• Edebi dil / Anlatı: Halk hikayeleri ve destanlarda düşman köylerine düzenlenen ani baskınları anlatırken sıkça geçer.