Köken

“Cihaz” kelimesi, Arapça cahāz (جَهَاز) “donanım, teçhizat, aparat” anlamındaki sözcükten Türkçeye geçmiştir. Bu sözcük, cahaza (جَهَّزَ) fiilinden türetilmiş olup “donatmak, hazırlamak” anlamını taşır. İlk Türkçe yazılı kullanımı 14. yüzyıla (örneğin Danişmendnâme) dek uzanır. Aynı kökten gelen teçhiz, mücehhez gibi kelimelerle bağlantılıdır. “Cihaz” sözcüğünün, çeyiz anlamında kullanımı daha erken ve gelenekseldir; aygıt anlamındaki kullanım ise modernleşme süreciyle yaygınlık kazanmıştır.

Kullanım Alanları

Teknik Anlamda: Birbirine bağlı çeşitli parçalardan oluşan işlevsel aygıtlar veya makineler için kullanılır (solunum cihazı, yangın söndürme cihazı).

Tıpta: Belirli bir işlevi yerine getiren organ gruplarına verilen sistem adı olarak yer alır (örnek: “sinir sistemi” yerine “sinir cihazı”).

Tasavvufta: Tarikatlarda kullanılan sembolik eşya bütününü ifade eder (taç, hırka, kemer gibi).

Cenaze Hizmetleri: Ölüm sonrası yıkama ve defin için hazırlanan malzeme bütününü tanımlar.

Geleneksel Anlamda

Çeyiz: Evlenmek üzere olan kadın için hazırlanan eşya topluluğu anlamında kullanılır. Bu kullanım tarihî ve folklorik metinlerde yaygındır.

Deyimsel Kullanım: “Cihaz düzmek”, “cihaz çemen” gibi deyimlerde çeyiz hazırlama eylemini veya bu eylemin zenginliğini anlatır.