Doğaya dayalı rekreasyonel faaliyetler, kırsal kalkınma, ekoturizm ve çevresel sürdürülebilirlik politikalarının yerel düzeyde uygulanmasında stratejik öneme sahiptir. Türkiye'nin Batı Karadeniz bölgesinde, Düzce ili Çilimli ilçesi sınırlarında yer alan Çilimli Kaplandede Şifalı Su Yürüyüş Parkuru, bu kapsamda dikkat çeken örneklerden biridir. Yaklaşık 35 km uzunluğundaki bu yürüyüş parkuru, doğal peyzaj özellikleri, sosyoekonomik etkileri ve planlama sürecindeki çok aktörlü yaklaşımıyla değerlendirilmeye değerdir.
Bu çalışma, parkurun fiziksel yapısını, çevresel duyarlılık düzeyini, altyapı olanaklarını ve sürdürülebilir kalkınma açısından sahip olduğu potansiyeli, yalnızca resmi kaynaklara dayalı olarak ele almayı amaçlamaktadır.
Coğrafi ve Doğal Özellikler
Yürüyüş parkuru, Düzce–İstanbul yolu üzerinde bulunan Çilimli sapağından başlayarak, Kaplandede Dağı eteklerinden geçip Şifalı Su Mesire Alanı'nda sona ermektedir. Parkurun toplam uzunluğu yaklaşık 35 km olup, güzergâh boyunca yükseklik farklılıkları 160–600 metre arasında değişmektedir. Güzergâhın zemin yapısı genel olarak toprak ve stabilize orman yollarından oluşmakta; kayın (Fagus orientalis), meşe (Quercus spp.) ve kestane (Castanea sativa) gibi türlerin oluşturduğu yoğun bir orman örtüsüne sahiptir.
Bölge, Batı Karadeniz Geçiş İklimi özellikleri gösterdiğinden, yıl boyunca yüksek nem oranı ve bol yağış alan bir yapıya sahiptir. Bu durum, floristik çeşitlilik ve peyzaj zenginliği açısından avantajlı olmakla birlikte, parkurda yürüyüş güvenliğini dönemsel olarak zorlaştırabilmektedir.
Çilimli Kaplandede Yürüyüş Parkuru (Tuncay Şengül, Kültür Portalı)
Fiziksel Yapı ve Teknik Özellikler
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanan 2020 tarihli fizibilite raporuna göre, parkurun sonlandığı Şifalı Su Mesire Alanı B tipi mesire yeri statüsündedir ve taşıma kapasitesi 570 kişi/gün olarak hesaplanmıştır. Toplamda 114 adet piknik ünitesi planlanmıştır. Parkur güzergâhı boyunca aşağıdaki teknik unsurlar planlanmış ya da inşa edilmiştir:
- Doğal ahşap yönlendirme ve bilgilendirme panoları
- Yangın söndürme sistemleri
- Atık yönetim üniteleri
- Tuvalet, mescit, çeşme ve otopark altyapısı
- Engelli erişimine uygun düzenlemeler
- Acil durumlar için iletişim noktaları
Ayrıca İlbank tarafından 2024 yılında yayımlanan çevresel ve sosyal yönetim planında, alanın çevreyle uyumlu kullanımına yönelik önlemler ve izleme stratejileri detaylandırılmıştır. Raporda; flora/fauna tahribatı, habitat bölünmesi, su kirliliği, toprak erozyonu ve ziyaretçi baskısına yönelik riskler değerlendirilmiş, bu kapsamda rehabilitasyon önerileri sunulmuştur.
Sosyoekonomik Etkiler ve Yerel Kalkınma
Düzce Ticaret ve Sanayi Odası’nın 2023 yılına ait yatırım rehberine göre, yürüyüş parkuru yalnızca bir doğa rotası değil, aynı zamanda kırsal kalkınma aracı olarak değerlendirilmiştir. Parkurun Şifalı Su Mesire Alanı ile entegrasyonu sayesinde yerel halkın ekonomik faaliyeti çeşitlenmiştir. Yörede:
- Rehberlik hizmetleri
- Yerel yiyecek içecek satışı
- El işi ve hediyelik eşya üretimi
- Kamp ve çadır kiralama gibi mikro girişimler desteklenmektedir.
Ayrıca, yürüyüşçülerin dinlenme ve tüketim ihtiyaçları, çevre köylerdeki esnaf için doğrudan ekonomik girdi yaratmaktadır. Rota üzerindeki yerleşimlerle bağlantının korunması, ziyaretçi güvenliği kadar sosyoekonomik entegrasyon açısından da önemlidir.
Çevresel Sürdürülebilirlik
Parkurun geçtiği alanlar, orman içi vejetatif yapının yüksek olduğu hassas zonlar içerisinde yer almaktadır. İller Bankası’nın ESMP raporunda belirtildiği üzere, ziyaretçi yükü ile habitat zararları arasında denge kurulması gereklidir. Bu doğrultuda önerilen çevresel uygulamalar şunlardır:
- Patika sınırlarının doğal malzeme ile belirlenmesi
- Ziyaretçi sayısının sezonlara göre kademeli olarak sınırlandırılması
- Su kaynaklarının etrafının koruma zonuna alınması
- Flora tahribatına neden olabilecek faaliyetlere (örneğin dağ bisikleti) sınırlama getirilmesi
- Periyodik flora/fauna izleme çalışmaları yapılması
Bu uygulamaların amacı, hem ekosistem hizmetlerinin korunması hem de rekreasyon faaliyetlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanmasıdır.
Riskler ve Planlama Öncelikleri
Parkurun fiziksel yapısı ve ekolojik duyarlılığı göz önünde bulundurulduğunda, aşağıdaki başlıklarda stratejik planlama gerekliliği ortaya çıkmaktadır:
- Afet Yönetimi: Yüksek yağışlı iklim yapısı nedeniyle heyelan, toprak kayması ve sel riskleri için erken uyarı sistemleri oluşturulmalıdır.
- Bakım Onarım Sürekliliği: Orman yollarının ve yönlendirme sistemlerinin düzenli bakım gereksinimi vardır.
- Ziyaretçi Eğitimi: Doğayı tahrip etmeden kullanım için yürüyüşçülere yönelik bilgilendirme panoları ve rehberli eğitim turları planlanmalıdır.
- Yerel Katılım Mekanizmaları: Planlama süreçlerine bölge halkı doğrudan dahil edilmeli; kooperatifler veya yerel dernekler teşvik edilmelidir.
