Curtiss-Wright X-19, 1960'lı yılların başında ABD ordusu için dikey kalkış ve iniş (VTOL) kabiliyetlerini test etmek amacıyla geliştirilmiş deneysel bir uçaktır. İki adet turboshaft motoruyla dört adet dönebilen pervaneyi çalıştıran bu özgün tasarım, bir helikopterin manevra yeteneğini, sabit kanatlı bir uçağın hız ve menziliyle birleştirmeyi hedeflemiştir.
Curtiss-Wright X-19 (Retro Transport)
Geliştirme ve Tasarım Özellikleri
X-19 projesi, 1960 yılında geliştirilen ve tek motora sahip olan Curtiss-Wright X-100 prototipinin devamı niteliğindedir. Amerikan Hava Kuvvetleri, daha büyük ve daha gelişmiş bir VTOL nakliye uçağı ihtiyacı için X-19'dan iki prototip sipariş etmiştir. Uçağın tasarımı, mühendislik açısından dikkat çekici detaylara sahiptir:
- Dört Pervaneli Tiltrotor Konsepti: X-19, arka arkaya (tandem) yerleştirilmiş iki kanadının her bir ucunda yer alan toplam dört adet dönebilen pervaneyle güçlendirilmiştir. Bu pervaneler dikey kalkış ve iniş için yukarı doğru eğilebilirken, ileri uçuş için yatay konuma dönebilmekteydi. Bu sistem, "radyal kuvvet" prensibini kullanarak hem kaldırma kuvveti hem de itme gücü sağlamıştır.
- Gövde ve Kabin: Uçağın gövdesi, iki adet Lycoming T55-L-5 turboshaft motoru barındırmaktaydı. 13.54 metre uzunluğundaki gövde, dört yolcu veya 450 kg'a kadar kargo taşıma kapasitesine sahipti. Uçağın kabini, 4.880 metreye kadar basınçlı kalabilecek şekilde tasarlanmıştır.
- Kanat Yapısı: X-19'un iki adet kanadı bulunmaktaydı. Ön kanat daha dar, arka kanat ise neredeyse iki kat daha geniş bir alana sahipti. Bu tasarım, uçağın aerodinamik özelliklerini optimize etmeye yönelikti.
Operasyonel Durum ve Akıbeti
İki prototip üretilmiş olmasına rağmen, X-19 programı kısa süreli ve zorlu bir süreç geçirmiştir.
- Test Uçuşları ve Kazası: İlk prototip, ilk uçuşundan sonra bazı stabilite sorunları yaşamış ve 1965 yılında bir test uçuşu sırasında şanzıman arızası nedeniyle düşerek kullanılamaz hale gelmiştir. Mürettebat, fırlatma koltuklarını kullanarak kazadan hafif yaralarla kurtulmuştur. Bu kaza, programın geleceği hakkında ciddi şüpheler uyandırmıştır.
- Projenin İptali: Kazanın ardından, X-19 projesi 1965 yılı Aralık ayında iptal edilmiştir. İkinci prototip, hiçbir zaman uçamamış ve hurdaya ayrılmıştır. X-19, Curtiss-Wright şirketinin ürettiği son uçak tasarımı olarak havacılık tarihindeki yerini almıştır. Program, VTOL teknolojisinin karmaşıklığını ve dönemin teknolojisi için yüksek riskli olduğunu ortaya koymuştur.
