Delice doğal kaynak tuzu, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Kırıkkale ilinin Delice ilçesinde, yüz yılı aşkın süredir geleneksel yöntemlerle üretilen, katkısız ve rafine edilmemiş bir kaynak tuzudur. 15 Kasım 2018 tarihinde başvurusu yapılan ürün, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 9 Şubat 2022 tarihinde “menşe adı” olarak tescillenmiş ve coğrafi işaret koruması altına alınmıştır. Tescil ettiren kurum Kırıkkale Ticaret ve Sanayi Odasıdır.

^{Delice Doğal Kaynak Tuzu (AA)}

Coğrafi Sınır ve Kullanım

Ürünün üretim alanı yalnızca Kırıkkale ili Delice ilçesiyle sınırlıdır. “Delice Doğal Kaynak Tuzu” ibaresi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde yer alır; ambalajda kullanılamadığı durumlarda ise işletmede görünür biçimde bulundurulması zorunludur.

Üretim Süreci

Tuz, Kılıçözü Dağı eteklerinden sondajlama yapılmaksızın yeryüzüne çıkan yer altı sularının kontrollü biçimde dinlendirilmesi ve buharlaştırılması yoluyla elde edilir.

Süreç şu aşamalardan oluşur:

• Yer altı suları, dış ortamla teması kesilerek borularla dinlendirme havuzlarına aktarılır.
• Dinlendirme havuzları, sera tipi camla kaplanmış olup antibakteriyel mebran tabanlıdır.
• Dinlendirilen su, 20 cm derinliğindeki sera tipi havuzlara alınır ve güneş altında buharlaştırılır.
• Oluşan su buharı vakum sistemiyle dışarı atılır; kristalize olan tuz doğal ortamda kurumaya bırakılır.
• Tuz, 50–60 °C sıcak hava ile kurutularak nem oranı en fazla %0,5 olacak şekilde eleme işlemine hazırlanır.

Eleme İşlemi ve Tuzun Sınıflandırılması

Kristalize olmuş tuz, boyutlarına göre üç farklı sınıfa ayrılır. Bu işlem titrasyon yardımıyla gerçekleştirilir ve elek çaplarına göre sınıflandırma yapılır:

Öğütülmüş sofralık tuz (ince)

• 1000 mikron çapındaki elekten geçen tuzlar bu sınıfa girer.

Sofrada öğütme tuzu (değirmen tuzu)

• 2000 mikron çapındaki elekten geçen tuzlar bu sınıfa girer.
• Piyasaya cam değirmen şişede sunulur.

Salamura tuz

• 2500 mikron çapındaki elekten geçen tuzlar bu sınıfa girer.

Havuzların tabanları antibakteriyel özellikli gıdaya uygun mebranla kaplıdır; üzerleri tam güneş geçirir sera tipi naylonlarla örtülüdür. Sera yapısı, yer altı sularını yağmurdan ve haşerelerden korur. Yaz aylarında doğal yollarla buharlaşma gerçekleşir, ardından havuzlar saf su ile yıkanarak bakıma alınır.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Delice doğal kaynak tuzu; beyaz renkli, kokusuz, kübik yapılı ve yumuşak dokuludur. Rafine edilmez ve katkı maddesi içermez. Başlıca özellikleri:

• Sodyum Klorür (NaCl) oranı: %98,79 ± 1,21
• Sodyum oranı: %34,44 ± 0,98
• pH değeri: 7,38 ± 0,22
• Renk ve koku: Beyaz, kokusuz
• Yabancı madde: Yok
• Nem oranı (toplam katı madde): En az %0,301, en fazla %2
• İyot miktarı: En çok 1,42 mg/kg
• Suda çözünmeyen madde oranı: En az %0,16, en fazla %0,5

Denetim Mekanizması

Üretim ve pazarlama süreçleri, Kırıkkale Ticaret ve Sanayi Odası koordinatörlüğünde yılda en az bir kez denetlenir. Denetim mercii; Delice Kaymakamlığı, Kırıkkale İl ve İlçe Tarım ve Orman Müdürlükleri ile Kırıkkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nden uzman kişilerden oluşur. Denetim kriterleri arasında su kaynağının uygunluğu, üretim metoduna sadakat, fiziksel ve kimyasal özelliklerin doğruluğu, paketleme ve depolama koşulları ile menşe adı kullanımının uygunluğu yer alır.