Demirci Figani Efendi eriği, Manisa ili Demirci ilçesinde yetiştirilen, Latince adı Prunus domestica L. olan bir erik çeşididir. 1886 yılında Mora Yarımadası’ndan getirilen bir fideyle yörede yetiştirilmeye başlanmış, zamanla bu fideleri getiren şahsın adıyla anılmıştır. 10 Haziran 2024 tarihinde mahreç işareti olarak tescillenmiş ve coğrafi işaret koruması altına alınmıştır.
Coğrafi ve İklimsel Özellikler
Demirci ilçesi, 850 metreyi aşan rakımı ve Akdeniz ile karasal iklim arasında geçiş özelliği gösteren iklimiyle bu eriğin yetişmesi için özgün bir ortam sunar. Yüksek rakım ve gece-gündüz sıcaklık farklarının düşük olması, meyvede yüksek kuru madde (briks) birikimini sağlar. UV ışınlarının etkisiyle bitkide bodurlaşma, yaprak kalınlaşması ve yoğun renklenme gözlenir; bu da hastalıklara karşı direnci artırır. Hasat dönemi ağustos ayının son haftasına kadar uzar.
Botanik ve Fiziksel Özellikler
Demirci Figani Efendi eriği hem yaş hem kuru olarak piyasaya sunulur. Kuru hali çekirdekli veya çekirdeksiz olabilir. Taze meyve sarı-turuncu kabuklu ve sarı etlidir; kuru meyve ise koyu kahverengi-siyah kabuklu ve koyu kahverengi etlidir. Yuvarlak şekilli meyveler, taze halde 21–28 gram, kuru halde 9–10 gram ağırlığındadır. Taze meyvede suda çözünür kuru madde oranı %17–25 iken, kuru meyvede bu oran %57–62’ye çıkar. Taze meyvede fenolik madde miktarı 280–325 mg/100 g’dır.
Üretim Metodu
Demirci Figani Efendi eriğinin üretimi, bölgenin iklimsel ve toprak yapısına uygun olarak planlanan çok aşamalı bir süreçtir. Üretim, Prunus amygdaus türü badem çöğürlerinin hazırlanmasıyla başlar. Bu çöğürler, yaz sonundan sonbahar başına kadar uygun topraklarda yetiştirilir. Çimlenme sonrası gelişen çöğürler, gövde kalınlığı yeterli seviyeye ulaştığında sökülerek sınıflandırılır ve dikim zamanına kadar muhafaza edilir.
Aşılama işlemi, temmuz ortasından eylül ortasına kadar yapılır. Anaç gövdesine, Demirci Figani Efendi eriğine ait kalemler yerleştirilerek bağlanır. Bahçe kurulumu için rüzgara kapalı, eğimli ve derin topraklı araziler tercih edilir. Fideler ocak–şubat aylarında dikilir. Kendine verimsiz olan bu türde, tozlayıcı çeşitlerin (Santa Rosa, Wickson, Beauty) düzenli aralıklarla yerleştirilmesi zorunludur.
Toprak işleme, mevsimsel sürüm ve çapalama ile gerçekleştirilir. Örtü bitkileriyle toprak nemi korunur, yabancı otlar bastırılır. Sulama genellikle damlama yöntemiyle yapılır ve mayıs ortasından sonbahar yağışlarına kadar düzenli aralıklarla sürdürülür. Kimyasal gübre kullanılmaz; yalnızca 2–3 yılda bir doğal gübre uygulanır. Budama işlemleriyle ağacın yapısı düzenlenir, ışık ve hava dolaşımı sağlanır. Kırılma riski olan dallar desteklenir, yabancı otlarla mücadele için düzenli çapalama yapılır.
Hasat, ağustos ayının son haftasında elle yapılır. Meyveler dikkatle toplanır, gölgede muhafaza edilir ve uygun ambalajlarla paketlenir. Yaş meyve soğuk ve nemli ortamda 6–7 hafta saklanabilir. Kurutma işlemi güneşte veya uygun teknolojik cihazlarla yapılır; çekirdekli ya da çekirdeksiz olarak kurutulan meyveler serin ve kuru ortamda bir yıl boyunca muhafaza edilebilir.
Coğrafi Sınır ve Denetim
Demirci Figani Efendi eriğinin üretiminde kullanılan badem anacı dışındaki tüm işlemler Demirci ilçesi sınırlarında gerçekleştirilir. Denetimler, Demirci Belediyesi koordinasyonunda, ilgili kamu kurumlarının uzman temsilcilerinden oluşan bir kurul tarafından yılda en az bir kez yapılır. Üretim metodu, ürün özellikleri ve işaret kullanımı denetim kapsamındadır.
