Kökeni

“Dert” kelimesi, Farsçadan Türkçeye geçmiş bir sözcüktür. Kökeni, Orta Farsça ve Modern Farsçadaki “dard” (درد) kelimesine dayanır. Bu kelime hem fiziksel hastalık hem de ruhsal acı ve keder anlamlarını taşır.

Farsçada dard, yalnızca bedensel bir rahatsızlığı değil, aynı zamanda insanın iç dünyasında yaşadığı üzüntü, tasa, sıkıntı ve acıyı da ifade etmek için kullanılır. Türkçeye geçtiğinde de benzer biçimde hem somut acılar (örneğin bir hastalık ya da yara), hem de soyut acılar (örneğin aşk acısı, hüzün, yalnızlık) için kullanılır hale gelmiştir.

Kullanım Alanları

Günlük konuşmalarda, sıkıntı ve üzgünlük ifade etmek için en yaygın kullanılan sözcüklerden biridir.

Halk edebiyatı, türkü ve şiirlerde, özellikle aşk, hasret ve geçim gibi dertleri anlatan mısralarda yoğun şekilde yer alır.

Tıbbi bağlamda, hastalık ve tümör gibi fiziki sağlık problemlerini anlatmak için de kullanılır (3. anlam, yerel ağızlarda daha yaygındır).

Bir isteği, arzuyu üstü kapalı ya da dolaylı biçimde dile getirme durumunda, özellikle "derdi o ki..." gibi ifadelerle geçer.

Mecaz anlamda, bir hedef ya da kaygının ifade edildiği durumlarda (“dert etmek”, “derdi ne?”) görülür.