Dirmil Sipsisi, Burdur'un Altınyayla ilçesine özgü, demir kargı adı verilen kamışlardan üretilen geleneksel bir üflemeli çalgıdır. Bu çalgı, ağızlık kısmında daha ince bir kamış kullanılan, üstte beş ve altta bir deliği bulunan kendine has özelliklere sahiptir. Ağızlık kısmına yörede "cukcuk" da denir.
Dirmil Sipsisi Görüntüsü (Anadolu Ajansı)
Ayırt Edici Özellikler
Dirmil Sipsisi, fiziksel özelliklerinden dolayı sıralı seslerde 8 farklı ses çıkarabilir. Ustanın yeteneğine ve basınç ayarlamasına bağlı olarak bu sayı 12 sese kadar yükselebilir. Yöreye özgü türküler genellikle Dirmil Sipsisi ile icra edilir. Çalgının bir diğer önemli özelliği, hem desen vermek hem de kamışın çatlamasını önlemek amacıyla kullanılan bileziğin yörede yetişen "ala eğri ağacı" kabuğundan üretilmesidir.
Üretim Metodu
Dirmil Sipsisi'nin üretiminde kullanılan başlıca malzemeler şunlardır:
- 5 mm genişliğinde demir şiş (kamışı delmek için)
- Dayanıklı pamuk iplik (10 cm)
- Temizlik çubuğu (20 cm)
- Sazlıklarda yetişen sert kamış (demir kargı)
- Ala eğri ağacı kabukları
Üretim süreci yaklaşık 17 cm uzunluğundaki kamışın kesilmesiyle başlar. Kızdırılmış şiş ile kamışın üstünden 3 cm aşağıya birinci delik açılır, ardından 2,5 cm aralıklarla 4 delik daha eklenir. Alt delik ise uç kısımdan 2 cm yukarıya aynı yöntemle açılır. Delikler açıldıktan sonra kamışın içi temizleme çubuğu ile temizlenir.
Daha sonra, ala eğri ağacı kabuğundan yapılan bilezikler, birinci delik arasına 2,5 cm, diğer delik aralarına 2'şer cm ve 5. delik ile sipsinin bitiş kısmına 3 cm eninde geçirilir. Bu bileziklerin amacı hem sipsiye desen vermek hem de kamışın çatlamasını önlemektir.
Ağızlık kısmı yaklaşık 4 cm uzunluğunda, 0,3-0,5 mm çapında olup, üstten titreşimle ses çıkarmak amacıyla yatay olarak 3 cm uzunluğunda kesilerek açılır. Ağızlık temizlendikten sonra ana kalıba takılır ve dip kısmına dayanıklı pamuk iplik sarılır. Bu işlem, akordun sabitlenmesini ve ses çıkaran titreşim kısmının kırılmasını önler.
Dirmil Sipsisi Görüntüsü (Anadolu Ajansı)
Coğrafi İşaret Tescili
Dirmil Sipsisi, 30 Ekim 2020 tarihinde 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Başvuru tarihi 3 Ekim 2019'dur. Tescil numarası 585'tir. Tescil ettiren kurum Burdur Altınyayla Kaymakamlığı'dır. Ürünün coğrafi sınırı Burdur ili Altınyayla ilçesidir. Dirmil Sipsisi, yöredeki ustalar tarafından uzun yıllardır üretilmekte olup, yöre ile bir ün bağına sahiptir. Bu nedenle tüm üretim aşamalarının Burdur ili Altınyayla ilçesinde gerçekleşmesi zorunludur.
Denetim
Dirmil Sipsisi'nin denetimleri, Altınyayla Kaymakamlığı koordinatörlüğünde, Altınyayla Kaymakamlığı'ndan, Altınyayla Esnaf ve Sanatkârlar Odası'ndan ve Altınyayla Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğü'nden birer kişinin katılımıyla toplam üç kişilik bir denetim mercii tarafından yapılır. Denetim mercii, üretilen Dirmil Sipsilerinin ayırt edici özelliklerini, üretimde kullanılan malzemeleri ve üretim aşamalarını kontrol eder.
Denetimler yılda bir kez veya gerekli görüldüğünde yapılır, şikâyet halinde ise her zaman gerçekleştirilebilir. Denetime ilişkin raporlar düzenli olarak Türk Patent ve Marka Kurumu'na gönderilir. Denetim mercii, denetim sırasında uzman gerçek veya tüzel kişilerden faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren kurum, hukuki süreçleri yürütmekle görevlidir.
