Dışarı (Çelebi Hüsamettin) Camii, Niğde ilinin merkez ilçesinde, Saruhan Mahallesi’nde Bor Caddesi üzerinde konumlanmaktadır. İnşa kitabesi bulunmamakla birlikte, plan tipi, taş işçiliği ve mimari öğeleri dikkate alınarak 16. yüzyılın ortalarına tarihlendirilmektedir. Günümüze kadar çeşitli onarımlarla ulaşan yapı, hâlen ibadet işlevini sürdürmektedir.
Dışarı Camii (Niğde İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)
Tarihçe
Dışarı Camii’nin inşa kitabesi günümüze ulaşmamıştır. Bu nedenle yapının kesin inşa tarihi bilinmemektedir. Ancak mimari özellikleri, taş işçiliği ve plan düzeni dikkate alındığında, caminin XVI. yüzyılın ortalarında, Osmanlı klasik dönemi içinde inşa edildiği kabul edilmektedir. Yapının halk arasında “Dışarı Camii” olarak anılması, muhtemelen kent merkezinin dışında, yerleşimin kenar kuşağında konumlanmış olmasından kaynaklanmaktadır. Kültür Portalı ve yerel arşivlerde cami, kimi kaynaklarda "Çelebi Hüsameddin Camii" olarak da geçmektedir; bu adlandırma, yapının banisi veya dönemin ileri gelenlerinden biriyle ilişkili olabileceğine işaret etmektedir.
Cami, tarih boyunca çeşitli dönemlerde onarım görmüştür. Özellikle kuzeyde yer alan son cemaat yeri geçmişte yıkılmış, ancak günümüzde özgün biçimine uygun şekilde yeniden inşa edilmiştir. Yapının özgün taş minberi günümüze ulaşmamıştır; günümüzde kullanılan minberin, Niğde’deki Sungur Bey Camii’nden getirilmiş olabileceğine dair görüşler bazı kaynaklarda yer almaktadır. Ancak bu aktarımın tarihsel belgelerle kesinleşmediği de vurgulanmaktadır.
Mimari Özellikler
Cami, Osmanlı klasik dönem mimarisinin Anadolu taşra örneklerinden biri olup, tek kubbeli camiler sınıfına girmektedir. Harim bölümü dıştan 17.10 × 17.10 metre ölçülerindedir. Kuzeyinde, 5.40 × 17.10 metre boyutlarında, üç kubbeli bir son cemaat yeri yer alır. Bu bölüm, geçmişte yıkılmış olup, özgün planına sadık kalınarak yeniden inşa edilmiştir. Üç kubbe, köşelerde ve ortada yer alan ayaklara oturan pandantiflerle geçilmiştir. Kuzeybatı köşesinde, kül rengi taşlardan inşa edilmiş, tek şerefeli bir minare bulunmaktadır.
Yapı Malzemesi ve İşçilik
Caminin cephe duvarlarında ve kubbe kasnağında sarımtırak renkte ince yonu trakit taşı kullanılmıştır. Minarede kül rengi taş, mihrabın olduğu bölümde ise kül rengi kesme taş tercih edilmiştir. Yapının tümünde özenli taş işçiliği dikkat çekmektedir. Dış cephenin düzgün oranlı duvarları ve taş derz düzeni, yapının sade fakat nitelikli mimarisini yansıtmaktadır.
Aydınlatma ve Cephe Düzeni
Yapının cephe duvarları yüksek tutulmuş, her duvarda ikişer sıra pencere düzenlenerek iç mekân aydınlatılmıştır. Toplam on yedi pencere bulunmaktadır: bunların sekizi alt sırada, sekizi üst sırada ve biri kubbe kasnağındadır. Bu düzenleme, caminin hem aydınlık bir iç mekâna sahip olmasını sağlamakta hem de cephe yüzeylerindeki görsel monotonluğu azaltmaktadır.
Giriş ve Süsleme
Harime giriş, kuzey cephesinin ortasında yer alan, 1.15 × 2.10 metre ölçülerinde basık kemerli, mermer söveli cümle kapısından sağlanmaktadır. Yapıda genel olarak süsleme öğeleri sınırlı tutulmuş, bezemeler daha çok mihrap ve müezzin mahfilinde yoğunlaşmıştır. Özellikle mihrapta görülen taş işçiliği, yapının sadeliği içinde dikkat çeken estetik bir unsur olarak öne çıkmaktadır.
Dışarı Camii (Türkiye Kültür Portalı)
