Diyarbakır Ayva Dizmesi, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Diyarbakır iline özgü, ayva meyvesi ile kıymanın birlikte kullanıldığı geleneksel bir yemek türüdür. Mahreç işareti kapsamında tescillenmiş olan bu ürün, Diyarbakır mutfak kültüründe hem gündelik hem de törensel bağlamda yer bulmaktadır.

Kökeni

Tescil belgesine göre Diyarbakır Ayva Dizmesi, Diyarbakır iline özgü bir yemek olup, yöresel mutfak kültüründe uzun yıllardır yer almaktadır. Ürün, özellikle misafir ağırlama, düğün, bayram ve festival gibi özel günlerde ikram edilmekte; bu yönüyle bölgenin kültürel mirasıyla doğrudan ilişkilendirilmektedir.

Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri

Diyarbakır Ayva Dizmesi; ayva, kıyma, su, kuru soğan, tereyağı, maydanoz, karabiber ve tuz kullanılarak hazırlanmaktadır. Ayvalar küçükse ortadan ikiye, büyükse halka şeklinde kesilmekte; iç harç olarak hazırlanan köfte karışımı ayva parçalarıyla eşleştirilerek dizilmektedir. Üzerine sıcak su eklenerek pişirme işlemi gerçekleştirilir. Ayva ve köftelerin orantılı şekilde hazırlanması, dizilmesi ve birlikte yeterince pişirilmesi aşamaları ustalık gerektirmektedir. Ürün sıcak olarak servis edilmekte ve tüketilmektedir.

Kullanılan Malzemeler ve Miktarları (6 kişilik)

• 1 kg kıyma (tercihen kuzu eti)
• 1 kg ayva
• 500 ml su
• 30 g tereyağı
• 1 adet kuru soğan
• 1 demet ayıklanmış maydanoz
• 15 g tuz
• 5 g karabiber

Hazırlama ve Pişirme Süreci

Kıyma, ince doğranmış soğan, ayıklanmış maydanoz, tuz ve karabiberle yoğrularak köfte harcı elde edilir. Ayvalar uygun şekilde kesildikten sonra, her bir parça bir köfteyle eşleştirilerek dizilir. Üzerine sıcak su eklenerek pişirme işlemi gerçekleştirilir. Pişirme sürecinde ayvaların dağılmaması ve köftelerle bütünleşik bir yapı oluşturması beklenir.

^{Diyarbakır Ayva Dizmesi (Türk Patent)}

Servis Özellikleri ve Tüketim Kültürü

Ürün sıcak olarak servis edilir. Ayva ve köftenin bütünlüğü korunmalı, ayvalar formunu kaybetmeden pişmiş olmalıdır. Bu özellikler, ürünün ayırt edici nitelikleri arasında yer alır. Diyarbakır Ayva Dizmesi, yalnızca günlük öğünlerde değil; aynı zamanda özel günlerde, bayramlarda ve törenlerde de tüketilmektedir. Bu bağlamda, hem gündelik hem de törensel işlevi olan bir yemek olarak tanımlanabilir.

Coğrafi Sınır ve Üretim Bağlantısı

Ürünün ün bağı Diyarbakır ili ile sınırlıdır. Tüm üretim, işleme ve diğer işlemler bu coğrafi sınır içinde gerçekleşmelidir. Bu uygulama, ürünün özgünlüğünü ve kalite standardını koruma amacına hizmet etmektedir.

Denetim Süreci

Üretim süreci, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda oluşturulan denetim mercii tarafından kontrol edilmektedir. Denetimler, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca yılda en az bir kez gerçekleştirilmekte ve raporlanmaktadır. Denetim kriterleri arasında; bileşenlerin uygunluğu, üretim ve pişirme yöntemlerinin tarifeye uygunluğu ile mahreç işareti kullanım biçimi yer almaktadır.