Diyarbakır badem ezmesi / Diyarbakır lebzüniyesi, Diyarbakır mutfak kültürünün köklü tatlılarından biridir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle koruma altına alınan bu ürün, 11 Ekim 2021 tarihinde tescillenmiş ve yalnızca Diyarbakır ili sınırlarında üretilmesi şartıyla coğrafi işaret hakkı kazanmıştır.
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Bu geleneksel tatlı; şeker, badem içi ve su temel bileşenleriyle hazırlanır. İsteğe bağlı olarak gül suyu, karanfil ve/veya tarçın gibi doğal aromatik katkılar da kullanılabilir. Üretiminde herhangi bir gıda katkı maddesi, aroma veya aroma verici bileşen yer almaz. Diyarbakır badem ezmesi / lebzüniyesi, hem bileşenleri hem de üretim yöntemi bakımından bölgeye özgü nitelikler taşır. Ürünün ünü ve bilinirliği, Diyarbakır’ın kültürel birikimiyle şekillenmiş ve bu coğrafi bağlamda anlam kazanmıştır.
Üretim Metodu
Altı kişilik bir hazırlık için ortalama bileşen miktarları şöyledir:
- 2 su bardağı beyaz toz şeker veya pudra şekeri
- 1 su bardağı badem içi
- 1 çay bardağı su
- İsteğe bağlı 30 ml gül suyu
- İsteğe bağlı 5 g baharat (karanfil ve/veya tarçın)
Bademler önce haşlanır, ardından soğuk suya alınarak kabukları soyulur ve kurutulur. Pudra şekeri veya havanda dövülerek toz haline getirilen beyaz şekerle birlikte bademler, homojen bir karışım elde edilinceye kadar dövülür. Karışıma azar azar su eklenerek yoğrulur. Bu aşamada isteğe bağlı aromatik bileşenler de ilave edilebilir. Hamur haline gelen ezme, düz bir yüzeyde merdane ile yaklaşık bir parmak kalınlığında açılır ve kare, eşkenar dörtgen, oval veya daire şeklinde kesilerek sunulur.
Saklama Koşulları
Ürün; serin, kokusuz ve rutubetsiz ortamlarda muhafaza edilmelidir. Tavsiye edilen tüketim tarihine uygun şekilde tüketilmesi önerilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Şartları
Diyarbakır badem ezmesi / lebzüniyesinin tüm üretim aşamaları Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Ürünün ünü ve özgünlüğü, bu coğrafi bağlamla doğrudan ilişkilidir.
Denetim Mekanizması
Ürünün coğrafi işaret kapsamında korunması ve üretim standartlarının sürdürülmesi amacıyla denetimler, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda yürütülür. Denetim mercii; Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ile Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğü temsilcilerinden oluşur ve yılda en az bir kez denetim gerçekleştirir. Şikâyet veya ihtiyaç halinde ek denetimler yapılabilir. Denetimlerde, ürünün bileşenleri ve üretim metodu kontrol edilir; uygunsuzluklar tespit edildiğinde ilgili kişi veya kurumlara gerekli bildirimler yapılır.
