Diyarbakır bakla meftunesi, Diyarbakır mutfağına özgü, kırmızı et ve taze bakla temelinde hazırlanan geleneksel bir yemektir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu yemek, 06 Mart 2024 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret olarak kayda geçirilmiştir. Tescil başvurusu Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılmış ve ürünün ün bağı Diyarbakır iliyle kurulmuştur.
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Diyarbakır bakla meftunesi; su, taze bakla, kırmızı et (tercihen kemikli kuzu eti), salça, tereyağı, yeşilbiber, tuz, sarımsak ve baharatlarla hazırlanır. Sumak, bu yemeğin karakteristik ekşiliğini sağlayan temel bileşenlerden biridir. Hazırlık ve pişirme süreci ustalık gerektirir; özellikle baklaların kararmaması, etin kıvamında pişirilmesi ve sumağın doğru şekilde demlenmesi, yemeğin lezzet ve görünümünü doğrudan etkileyen kritik aşamalardır.
Diyarbakır bakla meftunesi, bölge halkı tarafından yalnızca günlük öğünlerde değil, aynı zamanda düğün, bayram, festival gibi özel günlerde de ikram edilen saygın bir yemek olarak kabul edilir. Bu yönüyle hem toplumsal hem kültürel bir işlev taşır.
Üretim Metodu
Altı kişilik standart tarifte kullanılan ortalama bileşen miktarları şöyledir:
- 750 ml su
- 500 g taze bakla
- 500 g kırmızı et (tercihen kemikli kuzu eti)
- 75 g sumak
- 30 g tereyağı
- 30 g domates ve/veya biber salçası
- 20 g pul kırmızıbiber
- 2 adet yeşilbiber
- 15 g sarımsak
- 15 g tuz
Hazırlık süreci sumağın sıcak suda demlenmesiyle başlar. Ayıklanıp yıkanan baklalar kararmamaları için suda bekletilir. Tereyağında kavrulan et, suyunu salıp çekene kadar pişirilir; ardından salça, tuz ve pul biber eklenir. Doğranmış bakla ve yeşilbiberler tencereye alınır, üzerine sumak suyu ve sıcak su eklenerek kısık ateşte yaklaşık 30 dakika pişirilir. Servis öncesinde dövülmüş sarımsak veya sarımsak suyu eklenmesi tavsiye edilir. Yemek sıcak olarak sunulur.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Diyarbakır bakla meftunesinin tüm üretim aşamaları Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Ürünün ün bağı, bölgenin mutfak kültürüyle doğrudan ilişkilidir. Kullanılan malzemeler, pişirme tekniği ve yerel ustalık birikimi bu bağı güçlendiren unsurlardır.
Denetim Süreci
Ürünün coğrafi işaret kapsamında korunması ve standartlara uygunluğunun sağlanması amacıyla denetimler, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda yürütülür. Denetim merci; belediye ve Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğü temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; şikâyet veya ihtiyaç durumunda ek denetimler gerçekleştirilebilir.
Denetim kriterleri arasında; bileşenlerin uygunluğu, üretim ve servis aşamalarının doğruluğu ile mahreç işareti ambleminin görünür biçimde kullanımı yer alır. Denetim sonuçları Türk Patent ve Marka Kurumuna raporlanır.
