Diyarbakır hırçikli meftunesi, kuzu eti ve yöreye özgü kurutulmuş sebzelerle hazırlanan geleneksel bir yemektir. Adını, Diyarbakır’da kurutulmuş patlıcanların sap kısmına verilen yerel ad olan “hırçik”ten alır. Bu yemek, Diyarbakır mutfak kültürünün köklü örneklerinden biri olup, üretimi yalnızca Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleşen özgün koşullara bağlıdır. Bu nedenle coğrafi sınır ile ün bağı taşıyan bir üründür.
Coğrafi İşaret ve Tescil Bilgileri
Diyarbakır hırçikli meftunesi, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti türünde tescillenmiş bir coğrafi işarettir. Tescil başvurusu 11 Kasım 2020 tarihinde yapılmış, ürün 20 Ocak 2022 tarihinde 998 numara ile tescil edilmiştir. Tescil ettiren kurum Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odasıdır. Ürün grubu “Yemekler ve çorbalar” olarak tanımlanmıştır.
Ayırt Edici Özellikleri
Yemeğin temel bileşenleri şunlardır: kuzu eti, sapıyla birlikte kurutulmuş patlıcan (hırçikli), kuru domates, kuru sivri biber, sadeyağ, domates salçası ve tane sumak. Bu bileşenlerin bir araya gelişi, Diyarbakır’a özgü kurutma ve pişirme teknikleriyle şekillenir. Hırçikli meftune, hem kullanılan malzemeler hem de üretim yöntemiyle bölgeye özgü karakteristik bir yapı kazanır.
Üretim Metodu
Altı kişilik bir porsiyon için önerilen malzemeler:
- 0,5 kg kuzu eti
- 400 g hırçikli kurutulmuş patlıcan
- 50 g kuru domates
- 50 g kuru sivri biber
- 2 yemek kaşığı sadeyağ
- 1 yemek kaşığı domates salçası
- 1 su bardağı tane sumak
- 15 g tuz
Hazırlık süreci, sumakların sıcak suda demlenmesiyle başlar. Patlıcanlar saplarından ayrılıp dört parçaya bölünür ve hırçiklerle birlikte haşlanır. Ardından kuru domates ve sivri biber eklenerek sebzeler bir taşım kaynatılır. Et mühürlenip haşlandıktan sonra sadeyağ, salça, sebzeler, tuz ve süzülmüş sumak suyu ile birlikte kısık ateşte pişirilir. Servis sıcak yapılır; isteğe bağlı olarak dövülmüş sarımsakla tatlandırılabilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Diyarbakır hırçikli meftunesinin tüm üretim aşamaları yalnızca Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleştirilir. Bu coğrafi bağ, ürünün tarihsel ve kültürel kimliğini korumak açısından temel bir unsurdur.
Denetim Süreci
Ürünün üretimi ve işaret kullanımı, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda, Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile birlikte en az üç kişilik bir denetim mercii tarafından kontrol edilir. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak yapılır; ayrıca şikâyet veya ihtiyaç halinde her zaman gerçekleştirilebilir. Denetimlerde bileşen uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve işaret kullanımının doğruluğu esas alınır.
