Diyarbakır meyir çorbası, Türkiye’nin Diyarbakır ve Adıyaman illerinde geleneksel mutfak kültürünün bir parçası olarak yaşatılan, ekşi aromalı, yoğurt bazlı bir çorbadır. Yoğurt, nohut ve sumak ekşisi gibi temel bileşenlerle hazırlanan bu çorba, yörenin tarımsal üretim alışkanlıkları ve iklim koşullarına uyum sağlamış yerel bir gastronomi ögesidir. Diyarbakır’da özellikle kış aylarında sıcak tüketilen bu çorba, bölgenin soğuk iklimine karşı doyurucu ve ısıtıcı bir yemek olarak öne çıkarken; Adıyaman’da daha çok mevsimsel koşullara göre sıcak veya soğuk olarak sunulabilir.

2021 yılında meyir çorbası, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından mahreç işaretiyle tescillenmiş ve bu tescil Diyarbakır mutfağının özgün bir ürününün resmî olarak tanınmasını sağlamıştır. Bu coğrafi işaret, çorbanın Diyarbakır’a özgü geleneksel tarif ve üretim yöntemlerine dayanarak uzun yıllardır sürdürülen kolektif mutfak hafızasını yasal bir zemine taşımaktadır. Tescil belgelerinde özellikle Diyarbakır’da yetişen sumak bitkisinden üretilen doğal ekşinin kullanımı ve yoğurdun pişirme tekniğindeki rolü vurgulanmıştır.

^{Diyarbakır Meyir Çorbası (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)}

Coğrafi Sınır ve Ün Bağı

Meyir çorbası hem Diyarbakır hem de Adıyaman’da halk arasında tanınan ve yapılan bir yemektir. Ancak bu çorbanın resmî coğrafi işareti yalnızca Diyarbakır için geçerlidir. Diyarbakır’daki tescilli versiyonunda, yoğurt ve haşlanmış nohut oranı daha yüksek, çorbanın kıvamı daha yoğun tutulurken; Adıyaman mutfağında yaz aylarında daha sıvı formda, soğuk olarak da sunulabilmektedir. Adıyaman’da henüz resmî bir tescil bulunmasa da İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü yayınlarında ve yerel gastronomi tanıtımlarında meyir çorbası, bölgenin mutfak kimliğinin bir ögesi olarak tanımlanır. Yerel üretimde kullanılan sumak ve yoğurt gibi bileşenlerin doğrudan köy kaynaklarından sağlanması, hem ürünün doğallığını korumakta hem de kültürel devamlılık sağlamaktadır. Bu farklı kullanım biçimleri, Anadolu mutfaklarının dinamik ve bölgeye özgü gelişebilen yapısını da yansıtır.

Ürün Özellikleri

Meyir çorbasının en dikkat çekici özelliği, hem besleyici hem de aromatik olmasıdır. Terbiyeli yapısıyla öne çıkan çorba, yoğurt, yumurta ve un karışımıyla hazırlanır. Bu terbiye, kaynayan nohut suyuna azar azar eklenir ve sürekli karıştırılarak çorbanın kesilmesi önlenir. Sumak ekşisi, son aşamada eklenerek çorbanın karakteristik ekşi lezzetini oluşturur. Diyarbakır tarifinde genellikle koyu kıvamlı ve sıcak servis edilen çorba, bakır ya da toprak kaplarda sunularak geleneksel mutfak araçlarının kullanımını da yaşatmaktadır. Üzerine kızdırılmış tereyağı gezdirilir ve nane - pul biber karışımı ile zenginleştirilir. Adıyaman’da ise yazın soğuk servis edilen meyir çorbası, özellikle hafifliği ve ferahlatıcı etkisiyle tercih edilir. Her iki şehirde de kullanılan yoğurt, geleneksel yöntemlerle üretilmiş süzme yoğurttur ve bu, ürünün geleneksel karakterini korur.

Tarif ve Üretim Metodu

Çorbanın temel aşaması, önceden haşlanmış nohutun kaynar suya eklenmesiyle başlar. Ardından yoğurt, yumurta ve un karışımı ile hazırlanan terbiye, kaynayan nohut suyuna azar azar ilave edilir. Bu süreçte sürekli karıştırma yapılır; böylece yoğurdun kesilmesi engellenerek çorbanın pürüzsüz kıvamı korunur.

^{Hazırlanışı (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)}

Sunum, Koruma ve Gelecek Potansiyeli

Sunum biçimleri mevsimsel farklılıklar gösterse de meyir çorbası her iki şehirde de görsel ve lezzet açısından özenli bir şekilde sofralara taşınır. Yöresel kapların kullanımı, baharat dengesi ve sumak oranı gibi unsurlar, çorbanın yerel mutfaktaki temsil gücünü pekiştirir. Tescilli bir ürün olan Diyarbakır meyir çorbası, hem yerel belediyeler hem de kültürel miras kurumları tarafından desteklenmektedir. Coğrafi işaret belgesi, çorbanın geleneksel üretim yöntemlerine uygun olarak yapılmasını sağlamakta ve yerel istihdama da katkıda bulunmaktadır.

Adıyaman’da ise çeşitli gastronomi toplulukları ve yerel dernekler, çorbanın özgün formunun korunması ve kayıt altına alınması için çalışmalar yürütmektedir. Meyir çorbasının ticarileşmesi ve gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesi, ileride Adıyaman için de coğrafi işaret başvurusunun gündeme gelmesini sağlayabilir. Her iki şehirdeki tariflerin belgelenmesi, mutfak kültürünün akademik ve ticari düzeyde daha görünür olmasını destekleyecektir.

Denetim ve Koruma

Meyir çorbasının mahreç işaretiyle tescillenmiş olması, üretim süreçlerinin belirli standartlara uygun şekilde yürütülmesini zorunlu kılar. Diyarbakır meyir çorbasının coğrafi işaret denetimleri, Türk Patent ve Marka Kurumu koordinasyonunda, ilgili yerel yönetim birimleri, ziraat odaları ve gastronomi derneklerinin katılımıyla gerçekleştirilmektedir. Denetimler; ürünün tarifine uygunluğunu, kullanılan malzemelerin yerel kaynaklı olmasını ve üretim metodunun geleneksel uygulamalara sadık kalmasını esas alır.

Sumak ekşisinin Diyarbakır yöresinden temin edilmesi, yoğurdun geleneksel yöntemlerle üretilmiş süzme yoğurt olması ve pişirme tekniklerinin tarifle örtüşmesi gibi kriterler düzenli olarak kontrol edilir. Bu denetim mekanizması, hem ürünün kalitesinin korunmasını hem de kültürel mirasın sürdürülebilirliğini sağlamayı amaçlamaktadır. Ayrıca tescilli üreticiler, belirli aralıklarla raporlama yapmak ve gerektiğinde denetim ekiplerine üretim süreçlerini belgelemekle yükümlüdür.