Dünya Azerbaycanlılarının Dayanışma Günü, her yıl 31 Aralık tarihinde kutlanan ve dünya genelinde yaşayan Azerbaycanlıların birliğini temsil eden bir gündür. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde resmi tatil niteliği taşır ve diaspora topluluklarında da çeşitli etkinliklerle anılır. Gün, Azerbaycanlıların milli birliğini simgeleyen bir ritüel olarak işlev görür ve bağımsızlık sonrası dönemde yürütülen ulusal kimlik politikalarının bir unsuru olarak değerlendirilir.

Tarihsel Köken

Günün kökeni, XX. yüzyılın sonlarında Sovyetler Birliği'nde yaşanan siyasi süreçlere uzanır. 1980'lerin sonunda Azerbaycan'da ortaya çıkan milli uyanış hareketi, Ermenistan'ın Dağlık Karabağ bölgesine yönelik iddiaları ve ayrılıkçı faaliyetleri bağlamında kitlesel protestolarla (1988 Meydan Hareketi) genişlemiştir. Bu gelişmeler, yüz binlerce Azerbaycanlının yerinden edilmesiyle sonuçlanmış ve milli dayanışma ihtiyacını ön plana çıkarmıştır. ^【1】 31 Aralık, bu olayların arka planında sembolik bir birlik tarihi olarak şekillenmiştir. Ayrıca, Azerbaycan topraklarının 1828 Türkmençay Antlaşması ile kuzey ve güney olarak ayrılması, diaspora oluşumunun tarihsel temelini oluşturmuş; bu süreç, Azerbaycanlıların dünyanın çeşitli bölgelerine yayılmasına yol açmıştır.

Resmi Kuruluş

Günün resmi statü kazanması 1991 yılına denk gelir. 16 Aralık 1991 tarihinde Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi, 31 Aralık'ı Milli Dayanışma ve Birlik Günü olarak ilan eden kararı kabul etmiştir. Kısa süre sonra, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyetinin Milli Şurası da bu tarihi Azerbaycanlıların Dayanışma Günü olarak onaylamıştır. Bu adımlar, Heydar Aliyev'in öncülüğünde gerçekleştirilmiştir.

Amaç ve İdeolojik Çerçeve

Gün, diaspora ile ana vatan arasındaki bağların güçlendirilmesini, milli-manevi değerlerin ve geleneklerin korunmasını amaçlar. Azerbaycançılık ideolojisine dayanır ve dünya genelinde 70'ten fazla ülkede yaşayan yaklaşık 50 milyondan fazla Azerbaycanlının ulusal aidiyetini pekiştirmeyi hedefler. ^【2】 Bağımsızlık sonrası ulus-devlet inşası sürecinde, Sovyet dönemi kimlik politikalarına karşı geliştirilen stratejilerin bir parçası olarak konumlanır; diaspora, tek milli-manevi merkez olarak Azerbaycan Cumhuriyeti'nde tanımlanır.

Kurumsal ve Örgütsel Gelişmeler

Dayanışma politikaları kurumsal yapılarla desteklenmiştir. 2001 yılında Bakü'de Dünya Azerbaycanlılarının I. Kurultayı düzenlenmiş; bunu 2006 (II.), 2011 (III.) ve 2016 (IV.) kurultaylar izlemiştir. Bu toplantılar, diaspora örgütlenmesini, dil ve manevi değerlerin korunmasını, devlet-diaspora ilişkilerinin geliştirilmesini ele almıştır. ^【3】  2002'de kurulan Dış Ülkelerde Yaşayan Azerbaycanlılarla Çalışma Devlet Komitesi, diaspora koordinasyonunu, siyasi ve ideolojik birliğin sağlanmasını üstlenmiştir.  

Ulusal Kimlik Politikaları Bağlamında Değerlendirme

Azerbaycan'ın 1991 sonrası kimlik politikaları, 1918-1920 Azerbaycan Halk Cumhuriyeti deneyiminden esinlenerek hızlı bir ulus-devlet inşası sürecini içermiştir. Sovyetler Birliği'nin "Sovyet insanı" yaratma çabalarına karşı, milli kimlik sosyal, siyasi ve kültürel araçlarla güçlendirilmiştir. Dayanışma Günü, ulusal tatiller ve ritüeller arasında yer alarak diaspora aidiyetini destekleyen bir enstrüman işlevi görür ve Azerbaycan'ı dünya Azerbaycanlıları için ortak manevi vatan olarak konumlandırır.