15 Aralık Dünya Türk Dili Ailesi Günü, Türk dillerinin ortak kökenini, kültürel ve tarihî bağlarını vurgulayan uluslararası ölçekte tanınmış bir kültür ve dil günüdür. Bu gün, Türk dili ailesinin dünya dilleri içindeki yerini görünür kılmak, Türk dünyası ülkeleri arasındaki kültürel iş birliğini güçlendirmek ve dil çeşitliliğinin korunmasına katkı sağlamak amacıyla belirlenmiştir.

Dil, bir toplumun kimliği, kültürel belleği ve medeniyet inşa aracıdır. Bu bağlamda Türk dili ailesi, binlerce yıllık ortak tarih ve kültürel mirasın taşıyıcısıdır. 15 Aralık’ın Dünya Türk Dili Ailesi Günü olarak ilan edilmesi, Türk dil ailelerinin uluslararası düzeyde görünürlüğünü artırma, dil koruma, dil politikaları ve kültürel iş birliğini teşvik etme yönünde stratejik bir girişimdir. UNESCO'nun ve Türk devletlerinin iş birliğiyle şekillenen bu girişim, Türk dil ailesi ve Türk dünyası için sembolik ve somut kazanımları ifade eder.

Tarihsel Referans: Orhun Yazıtları

15 Aralık, sembolik olarak Türk dilinin ilk büyük yazılı mirası sayılan Orhun Yazıtları ile ilişkilendirilir. Orhun yazıtlarının çözülmesi olayı, Türk dilinin yazılı geçmişine dair önemli bir dönemeçtir. Bu nedenle 15 Aralık, Türk dili ailesi için tarihî ve kültürel bir tarih olarak benimsenmiştir.

Sembolik Tarih Seçimi

Günün seçimi, bilimsel ve sembolik temellere dayanır. Orhun Yazıtları’nın çözülmesi olayı, Türk dilinin tarihî derinliğini göstermek açısından sembolik bir önem taşır. Bu yüzden 15 Aralık’ın “Dünya Türk Dili Ailesi Günü” olarak seçilmesi, dilin tarihî derinliği ve kültürel kökenlerle ilişki kurma hedefini yansıtır. UNESCO’nun duyurusunda da bu sembolik anlam öne çıkarılmıştır.

İlan Süreci: Teklif, Diplomasi ve Karar

2025 yılında Azerbaycan’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları Zirvesi’nde, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 15 Aralık’ın Dünya Türk Dili Ailesi Günü olarak ilan edilmesi önerisinde bulunmuştur. Bu öneri, zirve sonunda kabul edilen Gebele Bildirisi'ne de yansımış ve karar tasarısının UNESCO’ya sunulması çağrısı metin içinde yer almıştır.

Bu süreçte Gebele Bildirisi’nde, karar tasarısının UNESCO Yürütme Kurulunun 222. oturumunda değerlendirilmesi ve sonrasında UNESCO 43. Genel Konferansı’nda oylamaya sunulması kararlaştırılmıştır.

_{Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan zirve kapsamındaki bildiri ve kararlara imza atarken (Anadolu Ajansı)}

Ortak Sunucular ve Çok Taraflı Destek

Karar tasarısı Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan tarafından ortak sunucu olarak UNESCO’ya iletilmiştir. 26 ülkenin eş sunucu olmasıyla destek genişletilmiştir. Bu çok uluslu sunum, küresel bir vizyonla ilerlemek üzere tasarlanmıştır. Kararda, UNESCO platformunun sağladığı çok taraflılık zemininden yararlanılması hedeflenmiştir.

UNESCO Süreci ve Genel Konferans Onayı

Özbekistan'ın Semerkant şehrinde gerçekleşen ve Türkiye'yi Millî Eğitim Bakanı Yusuf Tekin'in temsil ettiği, UNESCO’nun 43. Genel Konferansı’nda sunulan karar tasarısı değerlendirilmiş ve oy çokluğuyla kabul edilmiştir. Kabul edilen bu karar ile15 Aralık resmen Dünya Türk Dili Ailesi Günü olarak ilan edilmiştir. UNESCO’nun duyurusuna göre bu kararın alınmasında Türk Devletleri Teşkilatı, UNESCO Millî Komisyonları ve ilgili ulusal kurumların istişare süreçleri etkili olmuştur.

_{Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin UNESCO 43. Genel Konferansı'nda (MEB)}

Temel Hedefler

• Uluslararası görünürlük: Türk dili ailesinin UNESCO çerçevesinde tanınmasını sağlamak.
• Dil koruma ve aktarma: Türk dillerinin korunması, araştırılması ve gelecek kuşaklara aktarılması.
• Kültürel iş birliği: Türk devletleri arasında dil, kültür, eğitim ve yayıncılık alanlarında iş birliği ve eş güdüm geliştirmek.
• Farkındalık ve etkinlikler: Her yıl 15 Aralık’ta konferanslar, paneller, yayınlar ve etkinliklerle Türk dil ailesi üzerinde yoğunlaşmak.

Uluslararası Etkiler ve İş Birliği Boyutları

Dünya Türk Dili Ailesi Günü, Türk devletleri arasında kültürel ve dilsel bağları güçlendirmeyi hedefler. Türk Devletleri Teşkilatı, kararın hazırlanmasında hem fikir ortaklığı hem sahne desteği sunmuştur. Kararın kabulü, Türkçe konuşan toplumlarda yalnızca dil bilinci değil, ortak kültürel projeler ve dil koruma girişimlerinde yeni ivme yaratma amacı da taşır.

Bir dil ailesine atfedilmiş uluslararası bir gün kararı, UNESCO’nun diğer dil ailelerine yönelik koruma ve çeşitlilik ajandasıyla ilgili bir girişimdir. Bu, Türk dil ailesini dil çeşitliliği bağlamında kültürel miras içinde konumlandırır.

Türkiye'deki Yansımalar ve Uygulama

Türkiye'de 15 Aralık Dünya Türk Dili Ailesi Günü kararı memnuniyetle karşılanmıştır. UNESCO kararının ardından, Türkiye’nin UNESCO Daimi Temsilciliği ile kültür ve eğitim kurumları, metin hazırlanmasında aktif rol üstlenmişlerdir. MEB ve UNESCO Türkiye Millî Komisyonu iş birliği ile her yıl 15 Aralık’ta kültürel, öğretimsel ve bilimsel etkinliklerin düzenlenmesi planlanmaktadır.

Eğitim, Araştırma ve Yayın Politikaları

Bu girişim, dil eğitimi programlarının Türk dili ailesi perspektifiyle genişletilmesini teşvik etmeyi hedefler. Yayıncılık, dil atlasları, lehçe çalışmaları, karşılaştırmalı dil bilim araştırmaları ve proje destek mekanizmaları bunun bileşenleri olarak benimsenebilir.

Değerlendirme ve Perspektifler

Dünya Türk Dili Ailesi Günü'nün ilanı, Türk dili ailesine uluslararası ölçekte bir tanınırlık kazandırma ve dil mirasını koruma alanında yeni fırsatlar yaratma potansiyeli taşır. Bu potansiyel, sürekli, kurumsal ve kaynak odaklı uygulamalarla, toplumların aidiyet adımlarıyla gerçeğe dönüşebilir. Örneğin;

• Uluslararası projeler: Türk devletleri arasında dil eğitim, yayın, dijital platformlar ve çeviri projeleri.
• Akademik altyapı: Türk dilleri üzerine çalışan araştırma merkezlerinin desteklenmesi, öğrenci ve hibe programları.
• Eğitim entegrasyonu: Türk dili aileleri perspektifinin erken öğretimden üniversiteye kadar müfredata dahil edilmesi.
• Halk katılımı ve farkındalık: Kitap fuarları, kültürel etkinlikler, yarışmalar, medya projeleri ile kamuoyunun dil bilincine katkı sağlanması.
• Uluslararası normlarla bağlantı: UNESCO’nun dil koruma programlarıyla entegre çalışmalar, Birleşmil Milletler çok dillilik ilkeleriyle uyum.

_{Türk Devletleri Teşkilatı'nda bulunan ülkelerin bayraklarından bazıları (Anadolu Ajansı)}