Kûfe’de fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Aslen Habeşistanlı olan babası Benî Esed’e mensup birinin âzatlı kölesidir. Bazı kaynaklar şairin adını yanlış olarak Zeyd veya Zebd şeklinde yazmışlardır. Emevî Halifesi II. Mervân zamanında (744-750) tanınmaya başlayan Ebû Dülâme, şair olarak Abbâsî halifelerinden Seffâh (750-754) ve bilhassa kendilerine nedimlik yaptığı Mansûr (754-775) ve Mehdî (775-785) dönemlerinde şöhrete kavuşmuştur. Bazı eserlerde Hârûnürreşîd’in (786-809) saltanatının ilk yıllarına ulaştığı kaydedilmekle birlikte kaynakların çoğunda 161’de (777-78) öldüğü belirtilmektedir.
Ebû Dülâme akîdesi ve ahlâkı bozuk, hiç çekinmeden dinî emirlerle alay edebilen bir karaktere sahip olduğu için zındıklıkla itham edilmiştir. Bununla birlikte herkesin hoşlandığı zarif buluşlarıyla nükteler yapan, hoşsohbet ve tatlı dilli bir şairdi. Ebû Müslim-i Horasânî hakkındaki mersiyesiyle meşhur olan Ebû Dülâme’nin saraydaki görevi nükte ve fıkralarıyla halifeleri eğlendirmekti. Mevcut şiirleri onun müstehcen konuları da ele aldığını göstermekte ve bunları halifenin huzurunda bile tekrarlamaktan çekinmediği kaydedilmektedir. Ebü’l-Ferec el-İsfahânî’nin belirttiğine göre câize alabilmek için tatsız övgülerle dilencilik etmekten çekinmezdi. Herkesi, hatta annesini ve kendisini bile hicvettiği nakledilir.
Ebû Dülâme’nin bir divanından söz edilmekte (Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 771), ancak bu eserin günümüze gelip gelmediği bilinmemektedir. Rüşdî Ali Hasan, onun çeşitli kaynaklarda dağınık halde bulunan şiirlerini toplayarak Dîvânü Ebî Dülâme el-Esedî adıyla neşretmiştir (Beyrut 1404/1985).