Tanım

İsim, sıfat

1. Sâhip durumunda olan, buyruğu geçen, hükmünü yürüten, kendisine uyulan kimse, sâhip.
2. Erkek isimlerinden sonra bey yerine kullanılan unvan sözü.
3. Erkekler için kullanılan hitap sözü.
4. Koca, eş.
5. Tasavvuf: Şeyh, pir.
6. Sıfat: Terbiyeli, edepli, ölçülü, temkinli (kimse).

Köken

(Yun. aféndis < authentês “kendi kendine iş gören; mutlak hâkim” )

Kelime Türkçeden Arapçaya, Çekçeye ve İngilizceye de geçmiştir.

Kullanım Alanları

1. Günlük Dil: Günlük konuşmalarda, hem hitap sözü hem de kişilerin tavırlarını veya sosyal pozisyonlarını tanımlamak için yaygın olarak kullanılır.
2. Tasavvuf ve Dini Metinler: Şeyhler ve pirler için bir unvan olarak tasavvufi bağlamlarda kullanılır.
3. Resmi ve Sosyal Kullanım: Geçmişte özellikle şehzâdeler, din adamları ve okumuş kişiler için bir unvan olarak kullanılmıştır.
4. Edebiyat: Özellikle Osmanlı edebiyatında, karakterleri tanımlamak ve hitap sözleri için kullanılmıştır.

Örnek Cümleler

1. Sâhip (buyruğu geçen): Fabrikanın yeni efendisi, tüm çalışanlarıyla yakından ilgilendi.
2. Unvan (erkek isimlerinden sonra): Şehzâde Mustafa Efendi, sabah toplantısına katılmak için hazırlandı.
3. Hitap sözü: Efendiler, bu akşam yapılacak konuşmayı dikkatle dinlemenizi rica ediyorum.
4. Koca: Bizim efendi, bu sabah erken çıkıp kahvaltıyı bile beklemedi.
5. Tasavvuf (şeyh): Dergahtaki sohbet sırasında, şeyh efendi uzun uzun sabırdan bahsetti.
6. Sıfat (terbiyeli, edepli): O kadar efendi bir genç ki herkes onu sever ve takdir eder.