Erasmus Programı, Avrupa Birliği tarafından 1987 yılında hayata geçirilen, yükseköğretim öğrencilerine ve eğitim personeline uluslararası değişim olanakları sunan bir hareketlilik programıdır. Adını, 15. yüzyılda yaşamış olan hümanist filozof ve teolog Desiderius Erasmus’tan alan program; kültürler arası anlayışı teşvik etmeyi, Avrupa kimliğini güçlendirmeyi ve bireylerin kişisel, akademik ve mesleki gelişimine katkı sağlamayı hedefler. Erasmus Programı, zaman içinde kapsamını genişleterek, sadece öğrenci değişimiyle sınırlı kalmamış, aynı zamanda gençlik, spor, yetişkin eğitimi ve mesleki eğitim gibi alanları da içine alacak biçimde evrilmiştir.

^{Desiderius Erasmus'un Hans Holbein (Yaşlı; Genç Hans Holbein’le karıştırılmamalıdır) tarafından 1500–1525 yılları arasında resmedilen portesi. Günümüzde Louvre Müzesi’nde sergilenmektedir. (World History Encyclopedia)}

Tarihsel Gelişim

Erasmus Programı, Avrupa Entegrasyon sürecinin sosyal ve kültürel boyutlarını destekleme amacının bir parçası olarak geliştirilmiştir. İlk olarak 1987 yılında 11 Avrupa ülkesinin katılımıyla başlamıştır. Türkiye, programın ilk yıllarında yer almamış, ancak 2004 yılında “program ülkesi” statüsü kazanarak tam katılım sağlamıştır.

2007 yılında, Erasmus’un da içinde bulunduğu bir dizi AB eğitim programı, “Hayatboyu Öğrenme Programı” (LLP) başlığı altında yeniden yapılandırılmış; bu yapı 2014 yılında yerini “Erasmus+” programına bırakmıştır. Erasmus+, 2021–2027 yıllarını kapsayan son program döneminde daha da genişleyerek yeşil dönüşüm, dijitalleşme, dahil edicilik ve katılımcı vatandaşlık temalarıyla yeniden tanımlanmıştır.

Amaçlar ve İlkeler

Erasmus Programı’nın temel amaçları şunlardır:

• Öğrencilerin farklı ülkelerde eğitim alarak çok kültürlü deneyimler kazanmasını sağlamak,

• Yabancı dil yeterliliğini geliştirmek,

• Avrupa düzeyinde akademik iş birliklerini desteklemek,

• Gençlerin ve eğitimcilerin Avrupa vatandaşlığı bilincini artırmak,

• Eğitim kurumları arasında ortaklıklar ve ağlar kurmak.

Program, katılımcı eşitliği ve fırsat eşitliği ilkelerini benimser. Sosyo-ekonomik olarak dezavantajlı grupların da programa erişimi için çeşitli mali destekler ve özel uygulamalar geliştirilmiştir.

Kapsam ve Faaliyet Alanları

Erasmus+ programı, çok sayıda faaliyet türünü içerir. Bu faaliyetler aşağıdaki dört ana başlık altında toplanabilir:

Öğrenci ve Personel Hareketliliği

• Lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyindeki öğrencilerin yurtdışında öğrenim görmeleri ve staj yapmaları,

• Akademisyenlerin ve idari personelin öğretim ve eğitim alma amaçlı yurtdışı hareketliliği,

• Çift diploma ve ortak program geliştirme fırsatları.

^{Erasmus öğrencileri (Anadolu Ajansı)}

Mesleki Eğitim ve Öğretim

• Meslek lisesi öğrencilerinin ve öğretmenlerinin Avrupa’da mesleki staj yapmaları,

• Eğitim modülü geliştirme, sektörler arası ortaklık kurma faaliyetleri.

Gençlik Hareketliliği ve Gençlik Çalışmaları

• Gençlik değişimleri,

• Gönüllülük projeleri (önceden Avrupa Gönüllü Hizmeti - EVS),

• Gençlik çalışanlarına yönelik eğitim ve kapasite geliştirme projeleri.

Politika Reformuna Destek ve İş Birlikleri

• Eğitim, öğretim ve gençlik politikalarının AB düzeyinde uyumlaştırılması,

• Yenilikçi uygulamaların yaygınlaştırılması,

• Üniversiteler, STK’lar ve özel sektör arasında stratejik ortaklıkların kurulması.

Katılımcı Ülkeler ve Yapı

Erasmus+ Programı, yalnızca Avrupa Birliği ülkeleriyle sınırlı değildir. Programa şu ülke grupları katılabilir:

• Program Ülkeleri: AB üyesi 27 ülke + İzlanda, Norveç, Lihtenştayn, Türkiye, Kuzey Makedonya, Sırbistan

• Partner Ülkeler: Avrupa dışından katılım sağlayan ve belirli projelerde yer alabilen ülkeler (ör. Japonya, ABD, Güney Kore vb.)

Programın yürütülmesi, Avrupa Komisyonu koordinasyonunda, Ulusal Ajanslar aracılığıyla gerçekleştirilir. Türkiye’de bu görev, Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülmektedir.

^{Erasmus Programı (T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı)}

Erasmus Programı’nın Türkiye’deki Yeri

Türkiye, 2004 yılında Erasmus’a tam katılımcı ülke olarak dâhil olmuştur. O tarihten bu yana binlerce öğrenci, akademisyen, gençlik çalışanı ve sivil toplum temsilcisi Erasmus kapsamında Avrupa ülkelerine gitmiş veya yurtdışından gelen katılımcıları Türkiye’de ağırlamıştır.

Türkiye’de Erasmus Programı’na katılan üniversiteler, her akademik yıl başında öğrenci ve personel değişim planlarını açıklar. Üniversitelerin bu süreçte Erasmus Koordinatörlükleri aktif rol oynar. Türkiye ayrıca gençlik alanında, özellikle gönüllülük ve gençlik değişimi projelerinde aktif bir konumdadır.

Eleştiriler ve Geliştirme Alanları

Erasmus Programı, genel olarak olumlu değerlendirilse de bazı eleştirilere de maruz kalmıştır. Örneğin:

• Ekonomik durumu zayıf olan öğrencilerin programdan yeterince faydalanamadığı eleştirileri sıkça gündeme gelmiştir.

• Hareketlilik sürecinde yaşanan tanınma ve kredi eşleştirme sorunları, özellikle öğrenci tarafında bazı akademik kayıplara yol açabilmektedir.

• Katılım prosedürlerinin karmaşık olması ve bürokratik yük, başvuruların niteliğini ve yaygınlığını azaltmaktadır.

Bu tür sorunların giderilmesine yönelik olarak Avrupa Komisyonu, dijitalleşme ve süreç sadeleştirme gibi başlıklar altında 2021-2027 program döneminde çeşitli iyileştirmelere gitmiştir ve bu süreç devam etmektedir.

Kültürel ve Sosyal Etkiler

Erasmus Programı’nın yalnızca akademik değil, kültürel ve sosyal etkileri de önemlidir. Program sayesinde katılımcılar farklı yaşam biçimlerini tanımakta, kültürler arası anlayış geliştirmekte ve uluslararası dostluklar kurmaktadır. Programın yaygınlaşması, Avrupa’da “Erasmus Nesli” olarak adlandırılan yeni bir kuşağın doğmasına neden olmuştur. Bu kuşak, çoğulcu, açık fikirli ve Avrupa değerlerine bağlı bireylerden oluşmaktadır.