Erzurum tel helvası, buğday unu, tereyağı, beyaz şeker, su ve limon suyu kullanılarak üretilen bir helva çeşididir. Üretim süreci, pişirilen karışımın kar veya buz üzerinde hızla soğutulması ve ardından çekilerek tel yapısı kazandırılması aşamalarını içerir. Erzurum Ticaret Borsası tarafından yapılan başvuru sonucunda, 26.09.2022 tarihinde 1230 tescil numarası ile mahreç işareti olarak tescillenmiştir.
Ürün Özellikleri
Erzurum tel helvası, beyaz renge ve tel tel bir yapıya sahiptir. Ürünün üretimi, coğrafi sınıra özgü bir metot ve ustalık becerisi gerektirmektedir. Helvanın bazı kimyasal özellikleri (en az-en çok aralığında) şu şekildedir: rutubet %2,2-6,0; toplam şeker %40,0-50,0; toplam yağ %12,0-16,0 ve toplam kül %0,2-0,5.
Üretim Metodu
Üretimde kullanılan bileşenler 1 kg buğday unu, 1 kg beyaz şeker, 100 ml limon suyu, 40 g tereyağı ve 1 l sudur. İsteğe bağlı olarak 100 g ceviz içi kullanılabilir.
- Üretim iki temel aşamadan oluşur. İlk aşamada elenmiş un, tereyağı ile 140-150°C sıcaklıkta homojen bir karışım elde edilene kadar kavrulur.
- İkinci aşamada şerbet hazırlanır. Su ve şeker kaynatılır; karışımın rengi sarıya döndüğünde limon suyu eklenir ve koyulaşması için 15 dakika daha kaynatılır.
- Şerbet hazırlandığı sırada, tereyağı ile ince bir tabaka halinde yağlanmış tepsi kar veya buz üzerinde soğutulur.
- Sıcak şerbet ocaktan alınır alınmaz soğutulmuş tepsiye dökülür. Şerbetin sıcaklığı 80°C'ye kadar düşer ve tepside sertleşir.
- Sertleşen şeker kütleleri spatula ile tepsiden kazınır, iki kişi tarafından çekilip katlanarak ağartılır.
- Ağartılan kütle halka şekline getirilir ve önceden hazırlanmış kavrulmuş unun üzerine bırakılır.
- Birkaç kişi tarafından bu halka yavaş yavaş çevrilerek çekilir; bu süreçte un ve şekerli kütlenin birleşmesi sağlanır.
- İşlem, ürün tel tel bir görünüm alana kadar (yaklaşık 35-40 dakika) devam eder. Bu aşamada şeker halkasının kopmaması gerekmektedir.
- Soğutma işlemi kış aylarında kar üzerinde, kar olmadığında ise kalıp buz parçaları kullanılarak yapılır.
- Hazırlanan helva, gıda ile temasa uygun ambalajlarda vakumlanarak paketlenir. 5°C sıcaklıkta 30 gün muhafaza edilebilir.
Coğrafi Sınır
Coğrafi işaretin sınırı Erzurum ilinin tamamıdır. Ürünün coğrafi sınıra bağlılığı, bölgeye özgü üretim metodundan ve bu metodun gerektirdiği ustalık becerisinden kaynaklanmaktadır. Erzurum tel helvasının tüm üretim aşamaları belirtilen coğrafi sınır içinde gerçekleştirilmelidir.
Denetim
Denetimler, Erzurum Ticaret Borsası'nın koordinatörlüğünde gerçekleştirilir. Denetim mercii; Atatürk Üniversitesi Turizm Fakültesi, Erzurum İl ve Tarım Orman Müdürlüğü ve Erzurum Ticaret Borsası'ndan katılan, konuda uzman birer kişiden oluşan üç kişilik bir ekiptir.
Denetimler düzenli olarak yılda bir defa, ayrıca gerekli görülen durumlarda veya şikâyet halinde her zaman yapılır. Denetimlerde; üretimde kullanılan bileşenlerin uygunluğu, üretim metoduna uygunluk, nihai ürün özelliklerinin uygunluğu, ambalaj ve muhafazalama koşulları ile Erzurum tel helvası ibaresinin, logosunun ve mahreç işareti ambleminin kullanımının uygunluğu kontrol edilir.
