Etkileşim Ritüelleri: Yüz Yüze Davranış Üzerine Denemeler (orijinal isim: Interaction Ritual: Essays in Face-to-Face Behavior), Erving Goffman tarafından kaleme alınmış ve 1967 yılında yayımlanmıştır. Bu eser doğal ortamlardaki yüz yüze etkileşime yani başkalarıyla bir arada olunan esnada ve bu vesileyle meydana gelen olaylara dair bir incelemedir. Ele alınan temel davranışlar, insanların farklı durumlarda isteyerek ya da istemeyerek sürekli başvurduğu bakışlar, jest ve mimikler, duruşlar ve sözlü ifadelerdir.

Konu

Goffman, bu çalışmada durumlar sosyolojisini savunur. Toplumsal örgütlenme ana konudur ancak örgütlenen şey, kişilerin birbiriyle karşılaşmaları ve bundan kaynaklanan geçici etkileşim girişimleridir. Normatif olarak sabitlenmiş bir düzen söz konusudur. Sosyal topluluk, değişken bir varlık olarak tanımlanır; insanların bir araya gelmesiyle ortaya çıkar ve ayrılmalarıyla ortadan kaybolur.

İçerik

Kitabın ana gövdesini oluşturan “Aksiyonun Döndüğü Yer” başlıklı bölümde Goffman, Nevada’da bir kumarhanede yaptığı gözlemlerden yararlanır. Kumar, benliğin sunulduğu ve riske atıldığı bir karşılaşma türü olarak ele alınır. Bu sunum, aktörün etkileşime yaptığı duygusal yatırımın bir simgesi olarak ifade edilmektedir.

Kitaptaki ilk beş makale, küçük editoryal değişikliklerle ilk yayımlanma sırasına göre yer alır. Altıncı makale ise ilk defa bu kitapta yayımlanır. Eserde etnografın ilgisini çeken genel bir konuya odaklanıldığı belirtilir.

Araştırma Alanı ve Hedefler

Araştırma konusu başkalarıyla bir arada bulunulduğu esnada ve bu birliktelik vesilesiyle meydana gelen olaylar bütünüdür. Temel davranış kaynakları bakışlar, jest ve mimikler, duruşlar ve sözlü ifadelerdir. Bu unsurlar, yönelim ve katılımın görünen işaretleri olarak tanımlanır.

Bu sahanın henüz belirli bir adı bulunmamakla birlikte, zaman ve mekân açısından sınırlı olayları kapsar. Çalışmada iki hedef belirtilir: Birincisi, küçük ölçekli yüz ifadelerinden uzun süreli toplumsal etkinliklere kadar uzanan doğal etkileşim birimlerini tanımlamak; ikincisi, bu birimler içinde ve bunlar arasında hâkim olan normatif düzeni ortaya çıkarmaktır.

Benlik ve Duygular

Goffman, etkileşime hâkim olan duygusal tonları ele almakta; benliklerin duygusal açıdan kırılgan olduğunu, aynı zamanda coşku dolu olabileceğini belirtmektedir. Ona göre etkileşimler başarısızlık, ifşa edilme ve reddedilme gibi riskler barındırmakta ancak bu risklerin ortadan kalkması durumunda bir mükâfat vaadi de içermektedir.

Eserde, benliğin hem kırılgan yönleri hem de coşku ve heyecan içeren yönleri ele alınmaktadır. Çalışmada, bu iki unsurun insan yaşamının farklı boyutlarını oluşturduğu ve etkileşim ritüellerinin insanlar arasındaki en sıradan ve küçük ölçekli faaliyetleri biçimlendirdiği ortaya konmaktadır.