Gebze Bayram Çöreği, Kocaeli ilinin Gebze ilçesine özgü, zengin tarihi ve kendine has üretim özellikleriyle dikkat çeken, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş geleneksel bir mahreç işaretidir. Özellikle dini bayramlarda sofraların vazgeçilmez lezzetlerinden biri olarak öne çıkan bu hamur işi , yörede yerleşik Türkmenlerin (Manavlar) geleneklerine dayanır ve geçmişi oldukça eskiye dayanır. Halk arasında "parmaklı" çörek olarak da bilinir.
Gebze Bayram Çöreği (Türk Patent Ve Marka Kurumu)
Tescil Bilgileri ve Coğrafi Sınırı
Gebze Bayram Çöreği, 21 Ekim 2020 tarihinde yapılan başvuru sonucunda, 28 Mayıs 2021 tarihinde 777 numaralı tescil ile Gebze Ticaret Odası adına "mahreç işareti" olarak tescil edilmiştir. Ürünün coğrafi sınırı Kocaeli ili Gebze ilçesidir. Tescil ettiren kurumun adresi Güzeller Mahallesi, Kavak Caddesi, No:3 Gebze, Kocaeli'dir. Tescilli ürünlerde "Gebze Bayram Çöreği" ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde yer alır; aksi durumda işletmede kolayca görülecek şekilde bulundurulur ve marka ibaresinden küçük olamaz.
Ayırt Edici Özellikleri ve Bileşenleri
Gebze Bayram Çöreği, buğday unu, çavdar unu, maya, su, ekşi hamur, margarin, anason, tuz, beyaz toz şeker, tarçın, karanfil ve damla sakızı kullanılarak üretilen bir fırıncılık ürünüdür. Tüm malzemelerin çekilmiş olması gerekmektedir. Özellikle anason içermesi çöreğin ayırt edici özelliklerindendir. Ayrıca, coğrafi sınıra özgü üretim metodu, özellikle kendine has şeklinin verilmesi bakımından ustalık becerisi gerektirir. Bu özellikler nedeniyle Gebze Bayram Çöreği'nin coğrafi sınır ile güçlü bir ün bağı bulunmaktadır.
Çöreğin üretiminde kullanılan temel bileşen listesi şöyledir:
- 125 kg buğday unu
- 25 kg çavdar unu
- 95 litre su
- 10 kg ekşi hamur mayası
- 1 kg margarin
- 3 kg anason
- 1,5 kg tuz
- 1 kg beyaz toz şeker
- 750 g tarçın (çekilerek toz haline getirilmiş)
- 1 kg karanfil (çekilerek toz haline getirilmiş)
- 90 g damla sakızı (çekilerek toz haline getirilmiş)
- 3 kg yaş maya
- 20 g çörek otu, susam ve ceviz içi karışımı (çöreğin üzeri için)
Üretim Aşamaları
Gebze Bayram Çöreğinin üretim süreci belirli aşamalardan oluşur:
Ekşi Hamur Mayası Hazırlığı
Bir gün önceden hazırlanan ekşi maya için 10 kg buğday ununa 3 kg su katılır, 5 dakika mikser ile karıştırılır. Elde edilen sert kıvamdaki hamura 4 adet limon sıkılır ve 1 dakika daha karıştırılır. Bu karışım yaklaşık 20 saat oda sıcaklığında (22 ila 24∘C) bekletildiğinde ekşi hamur mayası oluşur.
Hamurun Hazırlanması
Hamur mikserinde buğday unu, çavdar unu ve su 7 dakika karıştırılır. Karışıma öğütülmüş anason, karanfil, tarçın, damla sakızı, margarin, toz şeker ve maya eklenerek karıştırmaya devam edilir. Toplam 15 dakikalık karıştırma işleminin son 5 dakikasında ekşi hamur mayası ve tuz eklenir.
Hamurun Dinlendirilmesi
Hamur mikserde 22 ila 24∘C oda sıcaklığında, mevsim şartlarına göre 20 ila 45 dakika beklemeye bırakılır. Bu işlem yörede "hamur yatar" olarak bilinir. Dinlenen hamurdan kestart makinasıyla 270 g'lık bezeler hazırlanır ve 15 dakika dinlenmeye bırakılır.
Şekil Verme
Dinlenen hamur, kesme aparatı üzerine basılarak iz verme aparatı ile 8 cm kadar iz verilir. Hamurun iki ucu 20 cm'e kadar çekilerek sağ el sağa, sol el sola çevrilerek son şekli verilir. Üzerine çörek otu, susam ve ceviz içi karışımı serpilir.
Pişirme
Şekil verilen hamurlar tavalara konulup bekleme odasına alınır. Hamur, yaz döneminde 45 dakika-1 saat, kış döneminde ise 1,5 saat kadar, 1,5 katı kabarana kadar bekletilir. Önceden ısıtılmış 280∘C fırında 15 dakika pişirilir. Pişme öncesi 270 g olan çörek, piştikten sonra 220-225 g ağırlığında olur
Denetim Mekanizması
Gebze Bayram Çöreği'nin kalitesi ve özgünlüğünün korunması amacıyla denetimler yapılmaktadır. Denetim mercii, Gebze Ticaret Odası'nın koordinatörlüğünde, Gebze Ticaret Odası, Kocaeli Ticaret İl Müdürlüğü, Gebze İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Gebze Belediyesi Zabıta Müdürlüğü ve Gebze Teknik Üniversitesi Temel Bilimler Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü'nden uzman birer kişinin katılımıyla 5 kişiden oluşur. Denetimler dini bayramlarda düzenli olarak ve ayrıca şikayet halinde veya gerekli görülen durumlarda yapılır. Denetim kriterleri arasında bileşen ve oranların, üretim metodunun, muhafaza koşullarının ve mahreç işareti kullanımının uygunluğu yer alır. Denetim mercii, gerektiğinde uzman kişi veya kurumlardan destek alabilir.
