Geraardsbergse mattentaarten, Belçika'nın Flaman bölgesine özgü, Korumalı Coğrafi İşaret (PGI) tescilli geleneksel bir fırıncılık ürünüdür. Bu PGI statüsü, üretim, işleme veya hazırlık aşamalarından en az birinin tanımlanmış coğrafi bölgede gerçekleşmesini garanti eder. Ürün, milföy (flaky pastry) hamuru içine sarılmış süt loru (curd) dolgusundan oluşur ve pişirildiğinde koyu kahverengi bir dış kabuk yapısına sahip olur.
Tarihsel Köken ve Koruma
Geraardsbergse mattentaarten'in kökeni, soğutma (refrigeration) teknolojisinin yaygın olmadığı dönemlere dayanmaktadır. O dönemlerde sütü korumanın yollarından biri peynir yapmaktı; ancak bu işlem, geriye "curd" (lor veya kesmik) olarak bilinen bir yan ürün bırakıyordu. "Mattentaarten", bu süt lorunu hem saklamak hem de tüketilebilir bir forma dönüştürmek amacıyla geliştirilmiştir.
Ürünün kayıtlı tarihinde, kalite standartlarının korunması her zaman önemli bir unsur olmuştur. 1665 yılında, Geerardsbergen halkı, kasabada satılacak olan mattentaarten'in belirli bir kalite standardını karşılamasını zorunlu kılan yeni kurallar belirlemiştir. Bu kalite kuralları, 1752 yılında dönemin hükümdarı Avusturya İmparatoriçesi Maria-Theresa tarafından onaylanarak (ratified) resmi bir statü kazanmıştır.
Kaliteyi koruma geleneği modern döneme de taşınmıştır. 1978 yılında, bu yerel ürünü korumak amacıyla "Geraardsberg mattentaart Kardeşliği" (Brotherhood of the Geraardsberg mattentaart) kurulmuştur. Bu Kardeşliğin temel görevlerinden biri, tartların üretiminde yalnızca yüksek kaliteli "mat" (lor) kullanılmasını denetlemektir.
1980 yılından bu yana, her yıl Nisan ayının sonunda, ürünün benzersiz tarihini kutlamak amacıyla özel bir gün düzenlenmektedir. Bu etkinlikte, Kardeşlik üyeleri kasaba meydanına tam işlevsel bir fırın (fully functioning bakery) inşa ederek, yerel halka ve ziyaretçilere bu spesiyalitenin nasıl yapıldığını gösterir ve böylece geleneklerin yaşatılmasını sağlar.
Üretim Metodolojisi ve Coğrafi Alan
Geraardsbergse mattentaart PGI'nin kilit bileşeni, adından da anlaşılacağı gibi, "mat" olarak bilinen süt lorudur. Üretim süreci, coğrafi olarak sıkı kurallara bağlanmıştır.
- "Mat" (Süt Loru) Üretimi: Ana bileşen olan "mat", taze çiğ süt (fresh raw milk), yayık altı (buttermilk) ve muhtemelen az miktarda sirke kullanılarak yapılır. PGI kuralları, "mat" üretiminde kullanılan tüm sütün, coğrafi olarak yalnızca Geraardsbergen kasabalarından veya komşu Lierde topluluğundan (community) temin edilmesini zorunlu kılar.
- Tartların Hazırlanışı (Assembly): Tartların kendisi, yerel bölgedeki fırıncılar tarafından hazırlanır. Hazırlama sürecinde, ince öğütülmüş "mat", yumurta, şeker, milföy hamuru (flaky pastry) ve tarife bağlı olarak badem özü (almond extract) kullanılır.
Hazırlama aşamaları şu şekildedir:
- İnce öğütülmüş "mat", tartın tabanını oluşturan milföy hamurunun (puff pastry) içine yerleştirilir.
- İç harcın üzeri, üst kısmı oluşturmak için ikinci bir milföy tabakası ile kapatılır.
- Pişirmeden önce, üst katmana hafif bir yumurta tabakası (egg wash) sürülür.
- Coğrafi Esneklik (Dondurma ve Pişirme): PGI kuralları, üretim sürecinde belirli bir esneklik tanımaktadır: Çiğ olarak hazırlanan (raw prepared) tartların dondurulmasına ve tanımlanmış PGI üretim bölgesi dışında (elsewhere) pişirilmesine izin verilmektedir. Bu esneklik, PGI statüsünü taşıyan ürünün farklı bölgelerde de taze pişmiş olarak sunulabilmesini sağlar.
