Giresun, Karadeniz'in doğu kesiminde yer alan ve köklü bir tarihe sahip olan önemli bir Anadolu kentidir. Antik dönemlerden itibaren farklı uygarlıkların hâkimiyetine giren bu bölge, özellikle Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde stratejik bir merkez olmuştur.

^{Giresun (Kaynak: Pexels/Seyyah)}

Tarihi

Antik Dönem ve İlk Yerleşimler

Giresun'un tarihi M.Ö. 2000'lere kadar uzanmaktadır. Bölgedeki en eski yerleşim izleri, Hitit kaynaklarında geçen Kaşka topluluğuna dayandırılmaktadır. Ancak Giresun ve çevresindeki ilk organize devlet yapısı M.Ö. 8. yüzyılda Kolhis ve İskit etkisi altında gelişmiştir.

Giresun'un bilinen en eski adı Kerasus veya Cerasus olup, bu isim Yunanca "boynuz" anlamına gelen "Keras" kelimesinden türemiştir. Bölge, antik çağlarda özellikle Amazonlar, Miletoslular ve Persler tarafından iskân edilmiştir. M.Ö. 6. yüzyılda Persler tarafından yönetilen bölge, M.Ö. 4. yüzyılda Büyük İskender’in seferleriyle Hellenistik dünyaya dâhil olmuştur.

Roma ve Bizans Dönemi

Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’ya yayılmasıyla birlikte Giresun, Pontus Krallığı’nın egemenliği altına girmiştir. Pontus Kralı VI. Mithridates döneminde şehir önemli bir ticaret merkezi hâline gelmiştir. Roma’nın bölgeyi ele geçirmesiyle birlikte Giresun, Doğu Karadeniz’in liman şehirlerinden biri olarak ticari ve askerî bir üs işlevi görmüştür.

Bizans döneminde Giresun, Hristiyanlık açısından önemli bir merkez olarak gelişmiş ve bölgedeki manastır ve kiliseler inşa edilmiştir. 1204 yılında IV. Haçlı Seferi’nin ardından Trabzon İmparatorluğu’na bağlanan şehir, 14. yüzyılda Cenevizlilerle yoğun ticari ilişkiler kurmuştur.

Osmanlı Dönemi ve Türk Hakimiyeti

Giresun, 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Seferi sırasında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı döneminde Giresun, önemli bir liman ve ticaret merkezi olarak gelişmiş, fındık ve kereste ticareti ile tanınmıştır. 17. yüzyılda Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Giresun’un gelişmiş bir liman kenti olduğu ve kalabalık bir nüfusa sahip olduğu belirtilmektedir.

19.yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun idari reformları kapsamında Giresun, Trabzon vilayetine bağlı bir sancak hâline gelmiştir. Bu dönemde şehirde Rum ve Ermeni nüfusunun yanı sıra yoğun bir Müslüman Türk topluluğu bulunmaktaydı.

Cumhuriyet Dönemi ve Modern Giresun

1914-1918 yılları arasında yaşanan I. Dünya Savaşı ve 1919-1922 yılları arasındaki Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Giresun, özellikle Osman Ağa ve Topal Osman komutasındaki Giresun Gönüllü Alayları ile dikkat çekmiştir. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte Giresun il statüsüne kavuşmuş ve Karadeniz Bölgesi’nde ekonomik ve kültürel açıdan önemli bir konuma ulaşmıştır.

Cumhuriyetin ilk yıllarında fındık üretimi ve ihracatı ile öne çıkan Giresun, günümüzde de Türkiye’nin en önemli fındık üretim merkezlerinden biri olmaya devam etmektedir.

Coğrafi Yapısı

Giresun, Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümü'nde yer almakta olup 40º 07' ve 41º 08' kuzey enlemleri ile 37º 50' ve 39º 12' doğu boylamları arasında konumlanmaktadır. Kuzeyde Karadeniz ile sınırlanan il, doğusunda Trabzon ve Gümüşhane, güneyinde Sivas ve Erzincan, batısında ise Ordu illeri ile komşudur. 6.934 km² yüzölçümüne sahip olan Giresun, Türkiye topraklarının yaklaşık %0,89'unu oluşturmaktadır.

İlin coğrafi yapısı, kuzeyde dar kıyı şeridi ile güneyde engebeli ve dağlık alanlardan oluşan topografyaya sahiptir. Giresun Dağları, kıyıya paralel olarak uzanmakta ve iç kesimlere doğru yükseltisi artmaktadır. Kelkit Vadisi'ne yaklaştıkça daha düşük rakımlı alanlar gözlemlenmektedir. Kıyı kesimi, Karadeniz'in etkisiyle nemli ve yağışlı bir iklim gösterirken güneydeki dağlık alanlarda karasal iklimin etkileri hissedilmektedir.

İlde kıyı boyunca uzanan dar ovalar, akarsu vadileri boyunca şekillenmiştir. Harşit, Aksu, Batlama ve Pazarsuyu gibi akarsular, il sınırları içerisinde önemli hidrografik yapılar olarak öne çıkmaktadır. Giresun'un en uzun akarsuyu olan Harşit Çayı, Gümüşhane'den doğup Tirebolu ilçesinden Karadeniz'e dökülmektedir ve toplam uzunluğu 160 km'dir. Giresun ilinde buzul ve karstik göller nadir olmakla birlikte, Karagöl Dağları'ndaki Karagöl ve Kuzalan Tabiat Parkı'nda bulunan Mavi Göl, dikkat çeken doğal göller arasındadır.

Giresun'un en yüksek noktaları arasında 3.330 metre rakımlı Abdal Musa Tepesi, 3.278 metre yüksekliğindeki Cankurtaran Tepesi ve 3.248 metreye ulaşan Gâvurdağı Tepesi yer almaktadır. Bu dağların yamaçlarında yaylacılık faaliyetleri yaygın olup, tarih boyunca konar-göçer yaşam biçiminin bir parçası olmuştur. Kulakkaya, Bektaş, Tamdere, Karagöl ve Kazıkbeli gibi yaylalar, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin sürdürüldüğü alanlardır.

Kıyı boyunca yer alan Giresun il merkezi, Aksu ve Batlama vadileri arasında denize uzanan bir yarımada üzerinde kurulmuştur. Bu yarımadanın doğusunda, Karadeniz'de insan yerleşimine uygun tek ada olan Giresun Adası bulunmaktadır. Antik dönemden itibaren önemli bir yerleşim noktalarından biri olan Giresun Adası'nda Bizans dönemine ait kale kalıntıları ve Ayios Fokas Manastırı'nın harabeleri mevcuttur.

Giresun'un ekosistemi ve biyolojik çeşitliliği, Karadeniz'in nemli iklimi sayesinde oldukça zengindir. Deniz seviyesinden itibaren 600 metre yüksekliğe kadar fındık ve meyve ağaçları ile yaprak döken ormanlar yaygındır. Daha yüksek rakımlarda sarıçam, ladin ve göknar gibi iğne yapraklı ağaçlar baskındır. Bölgede kurt, çakal, yaban domuzu, atmaca, kartal ve akbaba gibi yaban hayvanlarına rastlanmaktadır. Ayrıca, Karadeniz'in zengin su ekosistemine bağlı olarak balıkçılık, tarih boyunca il ekonomisinin temel unsurlarından biri olmuştur.

Giresun'un iç kesimlerindeki yerleşimler, tarih boyunca Sivas ve Erzincan illeriyle olan kara bağlantıları sayesinde ticarî ve kültürel etkileşim ağının bir parçası olmuştur. Osmanlı Dönemi'nde Karahisar-i Şarkî adıyla anılan bu kesim, Kelkit Vadisi'ne açılan bir kapı işlevi görmekteydi. Bu bölge, güneydeki ticaret yollarına olan bağlantısı ile hem tarımsal hem de kültürel açıdan farklı bir karaktere sahiptir.

^{Giresun (Kaynak: Pexels/Furkan)}

Ekonomik Yapısı

Giresun ili, coğrafi yapısı ve iklim koşullarına bağlı olarak tarıma dayalı bir ekonomik yapıya sahiptir. Özellikle fındık üretimi, ilin en önemli tarımsal faaliyeti olup Giresun dünya çapında fındık kalitesi ile tanınmaktadır. Tarım dışında hayvancılık, ormancılık, balıkçılık ve sanayi sektörleri de ilin ekonomik yapısında belirli oranlarda yer almaktadır. Ancak sanayi ve büyük ölçekli ticaretin sınırlı olması nedeniyle Giresun, göç veren iller arasında yer almakta ve ekonomik yapısı büyük ölçüde tarım ve tarıma dayalı sanayiye bağımlı kalmaktadır.

Tarımsal Faaliyetler

Giresun'da tarım faaliyetleri kıyı ve iç kesimlerde farklılık göstermektedir. Sahil kesiminde en önemli tarım ürünü fındıktır. Giresun, Türkiye'nin toplam fındık üretiminin yaklaşık %14’ünü karşılamakta olup bu yönüyle ulusal ve uluslararası pazarda önemli bir konuma sahiptir. Fındığın yanı sıra çay, kivi, mısır, fasulye, sebze ve meyve üretimi de yapılmaktadır. Özellikle Tirebolu ve Eynesil ilçelerinde çay üretimi, son yıllarda artış göstermiş ve bölge halkı için alternatif bir gelir kaynağı oluşturmuştur.

İlin iç kesimlerinde ise tarım faaliyetleri tahıl üretimine dayanmaktadır. Şebinkarahisar, Alucra ve Çamoluk ilçelerinde buğday, arpa ve çavdar gibi tahılların yanı sıra ceviz ve elma gibi meyve üretimi de önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle "Şebin Cevizi" olarak bilinen ceviz türü, kendine has özellikleriyle ticari bir ürün olarak değerlendirilmektedir.

Yaygın olarak üretilen tahıl türlerinden biri olan mısır, 20. yüzyılın başlarında yaygın bir şekilde üretilmiş ancak zaman içinde fındık üretiminin artmasıyla birlikte üretim alanı daralmıştır. Benzer şekilde, geçmişte Giresun’da portakal ve üzüm üretimi de önemli bir yer tutarken günümüzde bu tarımsal faaliyetlerin ticari önemi azalmıştır.

Hayvancılık ve Arıcılık

Giresun’un sahil kesiminde hayvancılık, mera alanlarının sınırlı olması nedeniyle büyük ölçekli bir faaliyet olarak gelişmemiştir. Ancak, iç kesimlerde bulunan yüksek rakımlı yaylalarda küçükbaş hayvancılık (koyun ve keçi yetiştiriciliği) yapılmaktadır. Eğribel Geçidi’nin güneyinde kalan Şebinkarahisar, Alucra ve Çamoluk ilçelerinde büyükbaş hayvancılık da önemli bir ekonomik faaliyet alanıdır.

Arıcılık, özellikle Bulancak, Keşap ve Dereli ilçelerinde yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Giresun’daki arıcıların büyük bir kısmı gezici arıcılık yöntemiyle üretim yapmaktadır. Ancak fındık bahçelerinde kullanılan tarım ilaçlarının arılara zarar vermesi nedeniyle arıcılar genellikle çevre illere göç ederek üretim faaliyetlerini sürdürmektedir.

Balıkçılık

Giresun, Karadeniz’e kıyısı olan bir il olması nedeniyle balıkçılık faaliyetleri açısından önemli bir potansiyele sahiptir. İl genelinde 609 ruhsatlı balıkçı teknesi bulunmakta olup bu teknelerin büyük çoğunluğu küçük ölçekli balıkçılık yapmakta, yalnızca 11’i büyük ölçekli avcılıkta kullanılan gırgır tekneleridir.

Giresun kıyılarında en fazla avlanan balık türleri arasında hamsi, mezgit, istavrit, barbun, kefal, lüfer ve palamut bulunmaktadır. Mezgit avcılığı yıl boyunca yapılabilirken palamut avcılığı eylül-kasım ayları arasında yoğunlaşmaktadır. Kalkan balığı ise ocak-nisan ayları arasında avlanmaktadır. Balıkçılık faaliyetleri, Giresun ekonomisinde geçmişte olduğu kadar büyük bir yer tutmasa da kıyı kesiminde yaşayan halk için önemli bir geçim kaynağı olmaya devam etmektedir.

Sanayi ve Ticaret

Giresun’da sanayi sektörü, büyük ölçüde tarıma dayalıdır. İlde sanayi faaliyetleri, genellikle fındık işleme ve fındık ürünleri üretimi üzerine yoğunlaşmıştır. Giresun’da üretilen fındık, kabuklu ve iç fındık olarak işlenerek ihraç edilmekte, fındık yağı, fındık ezmesi, fındık unu ve çikolata gibi ürünler halinde işlenerek katma değerli hale getirilmektedir.

İlde iki organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. İl merkezinde yer alan 1. Organize Sanayi Bölgesi (OSB) 70 hektar büyüklüğünde olup altyapı sorunları nedeniyle tam kapasiteyle çalışamamaktadır. Bulancak ilçesinde yer alan 2. OSB ise 48 hektarlık bir alanda kurulmuş olup altyapı çalışmaları tamamlanmıştır. Sanayi Sicil Belgesi’ne sahip 676 firma, il genelinde faaliyet göstermektedir. Gıda sanayi, orman ürünleri ve mobilya sanayi, sanayi işletmelerinin büyük çoğunluğunu oluşturmaktadır.

Giresun’daki sanayi işletmeleri, büyük ölçüde düşük ve orta-düşük teknolojiye dayalı üretim yapmakta olup uluslararası rekabet avantajı açısından dezavantajlı bir konumda bulunmaktadır. İldeki sanayi sektörü, büyük ölçekli yatırımların ve teknoloji kullanımının yetersizliği nedeniyle gelişim açısından sınırlı kalmaktadır.

Dış Ticaret

Giresun’un dış ticaret yapısı incelendiğinde, ihracatın büyük bir kısmının fındık ve fındık mamullerine dayandığı görülmektedir. Fındık, il ihracatında yaklaşık %85’lik bir paya sahiptir ve başlıca ihracat yapılan ülkeler Almanya, İtalya, İsveç, İngiltere, Fransa, Belçika ve Hollanda gibi Avrupa ülkeleridir.

2019 yılı verilerine göre Giresun ilinden 233,493 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. İthalatta ise Almanya, Hindistan ve Çin başta olmak üzere, tarım ve hayvancılık ürünleri, makine teçhizatları ve gıda ürünleri öne çıkmaktadır.

Turizm ve Hizmetler Sektörü

Giresun, sahip olduğu doğal güzellikler ve kültürel miras ile turizm potansiyeline sahip bir ildir. Doğu Karadeniz’de insan yerleşimine elverişli tek ada olan Giresun Adası, ilin önemli turistik alanlarından biridir. Bunun yanı sıra Giresun Kalesi, yaylalar (Bektaş, Kümbet, Kulakkaya) ve doğal alanlar turizm açısından önemli çekim merkezleridir.

2019 yılı verilerine göre, Giresun’u ziyaret eden yerli ve yabancı turist sayısı 229.206 olarak kaydedilmiştir. Turizm sektöründe 3.886 yatak kapasitesine sahip toplam 77 tesis bulunmaktadır. Ancak, ilin turizm altyapısının geliştirilmesi ve tanıtım faaliyetlerinin artırılması gerekmektedir.

Demografik Yapı

Giresun’da nüfusun büyük bir kısmı kıyı kesimlerinde ve il merkezinde yoğunlaşmaktadır. Doğu Karadeniz dağlarının kıyıya paralel olarak uzanması, yerleşimlerin kıyı şeridine sıkışmasına neden olmuştur. Şehir merkezinde ve ilçe merkezlerinde yaşayan nüfusun kırsal kesimle bağlantısı güçlüdür. Özellikle fındık tarımı, kırsal kesimdeki köyler ile şehir merkezleri arasında mevsimlik göçlerin yaşanmasına sebep olmaktadır.

İlin güneyinde yer alan Şebinkarahisar, Alucra ve Çamoluk ilçeleri, coğrafi özellikleri ve ulaşım zorlukları nedeniyle kıyı ilçelerine kıyasla daha az nüfus yoğunluğuna sahiptir. Bu ilçeler, Giresun’un İç Anadolu’ya açılan kapısı konumunda olup tarih boyunca kıyı kesiminden farklı ekonomik ve sosyal gelişim göstermişlerdir.

Tarihî Nüfus Yapısı ve Etnik Dağılım

Giresun’un Osmanlı dönemine ait ilk nüfus kayıtları 15. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Osmanlı tahrir defterlerine göre, 1486 yılında Giresun’daki nüfus ağırlıklı olarak Hristiyanlardan oluşmakta ve yerleşimler kalenin çevresinde yoğunlaşmaktaydı. Bu dönemde, Osmanlı Devleti’nin Trabzon ve çevresinde kontrolü sağlamasından sonra, bölgeye Müslüman Türk nüfusun göçü hızlanmıştır.

19.yüzyılda Giresun’da önemli bir nüfus değişimi yaşanmış, Osmanlı Devleti’nin gerçekleştirdiği reformlar ve göç hareketleri nedeniyle etnik yapı değişmiştir. 1895 yılı kayıtlarına göre, Giresun’un nüfusu 74.963 olup, bunun 61.196’sı Müslüman, 12.322’si Rum ve 1.445’i Ermeni idi.

Çepni Türkleri, bölgenin Türkleşmesinde önemli bir rol oynamıştır. 13. yüzyıldan itibaren Karadeniz kıyılarına gelen Çepniler, Osmanlı döneminde Giresun ve çevresinde yerleşik hale gelmiştir. 16. yüzyılda bölge, Osmanlı idari yapısında “Vilayet-i Çepni” adıyla anılmıştır. Çepniler günümüzde de Giresun’un kırsal bölgelerinde yaşayan Türk boylarından biri olarak varlığını sürdürmektedir.

19.yüzyılda yaşanan sosyal ve siyasi gelişmeler, Giresun’daki nüfus hareketliliğini etkilemiştir. Bölgede yaşayan Hristiyan nüfusun bir kısmı, Osmanlı-Rus savaşları ve maden bölgelerinin güvenliğiyle ilgili sorunlar nedeniyle göç etmiştir. Bunun yanı sıra 1857 Islahat Fermanı sonrası, daha önce Müslüman olduklarını belirten bazı ailelerin Hristiyan kimliklerini açıklamaları, bölgedeki dini kimlik değişimlerini göstermektedir.

Göç Hareketleri

Giresun, Türkiye’deki kırsal kesimden büyük şehirlere göç sürecinden yoğun şekilde etkilenmiştir. 1960’lı yıllara kadar kırsal nüfusun büyük bölümü yerinde kalırken bu tarihten sonra ekonomik nedenlerle başta İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa gibi büyük şehirlere göç hızlanmıştır. Kırsal alanda iş imkanlarının sınırlı olması ve tarımsal üretimdeki verim düşüklüğü, bu göç sürecini hızlandıran temel faktörlerdir.

İç göç hareketleri açısından, kırsal kesimden il ve ilçe merkezlerine yönelik göçler gözlemlenmektedir. 1970’lerden itibaren kıyıya yakın ilçeler olan Bulancak, Tirebolu, Görele ve Espiye gibi merkezler, il merkezine kıyasla daha fazla göç almıştır. İç kesimlerdeki Alucra ve Şebinkarahisar ilçeleri de zamanla nüfus kaybına uğramış, ekonomik geri kalmışlık nedeniyle büyük şehirlerde daha iyi iş imkanları arayan genç nüfus bölgeyi terk etmiştir.

Giresun’da gözlemlenen bir diğer göç türü de mevsimlik göçtür. Özellikle fındık hasadı döneminde, farklı şehirlerde yaşayan Giresunlu aileler köylerine dönerek tarımsal faaliyetlerde bulunmaktadır. Bunun yanı sıra fındık toplamak için çevre illerden ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden gelen mevsimlik tarım işçileri, yılın belli dönemlerinde ildeki nüfusu artırmaktadır.

Kentsel ve Kırsal Nüfus

Giresun’un toplam nüfusu, kırsal kesimde yaşayan nüfusun azalması ve şehirleşme sürecinin hızlanmasıyla birlikte yıllar içinde değişim göstermiştir. 1927 yılında 11.888 olan şehir merkezi nüfusu, 1960 yılında 19.902’ye yükselmiştir. 2023 yılı itibarıyla ise Giresun’un toplam nüfusu 450 bin civarındadır.

İlde şehirleşme oranı kıyı kesimlerinde yüksek olup iç kesimlerde nüfus yoğunluğu daha düşüktür. Tarım ve sanayi faaliyetlerinin kıyı ilçelerinde yoğunlaşması, kıyıdaki nüfus artışını destekleyen temel etkenlerden biridir.

Yönetim

Ankara'da aktif olarak Valilik görevini Mehmet Fatih Serdengeçti yürütmektedir. Serdengeçti, Ağustos 2023 tarih ve 2023/376 karar sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Giresun Valisi olarak atanmıştır. Belediye Başkanı ise Fuat Köse'dir.

Giresun; 15 ilçe, 24 belediye, 8 belde ve 549 köyden oluşmaktadır.

Giresun'un İlçeleri

• Alucra
• Bulancak
• Çamoluk
• Çanakçı
• Dereli
• Doğankent
• Espiye
• Eynesil
• Görele
• Güce
• Keşap
• Piraziz
• Şebinkarahisar
• Tirebolu
• Yağlıdere