Sözlükte "Yerine getirilmesi gereken vazife, ödev, sorumluluk" olarak tanımlanan ve üç farklı kavramla açıklanan görev sözcüğü dil devrimi etkisiyle türetilmiş modern bir kelimedir.

Köken itibarı ile "gör" fiilinden türetilen ve "görülmesi gereken iş" anlamı yüklenen sözcük zamanla kurumsal ve insanî bağlamda "üstlenilen sorumluluk, yükümlülük" anlamıyla kullanılmaya başlanmıştır.

Bu yazı, görev sözcüğünün vazife kavramıyla neden aynı anlamda olmadığını ve bu tür anlam daralmalarının olumsuz etkilerini inceleme maksadı taşımaktadır.

Anlam Bakımından İlişkisizlik

Vazife ve sorumluluk gibi kavramlarla bir tutulan görev sözcüğü hem etimolojik olarak bu tanımı karşılamamakta hem de bir tutulduğu kavramların mahiyetini gölgeleyerek dildeki derinliği ve düşüncenin bağlamsal yapısını olumsuz etkilemektedir.

20. Yüzyıl başlarında dil devrimiyle beraber "Gör" fiilinden türeyen sözcük Türkçe +av yapım ekiyle "görev" şeklinde oluşturulmuştur. Fransızca'da buna karşılık gelen sözcük "fonction", yani "işlev"dir. ^【1】 

Ziya Gökalp buna mulabil "uf'ûle" kelimesini türetmiştir ancak kullanımı yaygınlaşmamıştır. ^【2】 

Mana bakımından bir tutulduğu "vazife"  sözcüğü ise Arapça kökenli bir sözcük olup, sözlükteki anlamı belli bir süre için takdir edilen yiyecek, maaş, iş” şeklindedir. İslam kurumları tarihi ve fıkıh ilminde "Belirli bir sürede yapılması istenen iş, yükümlülük, düzenli biçimde yapılan günlük nafile ibadet(evrad), mükellefiyet ve şart, maaş ya da tahsisat, bir tür toprak vergisi" gibi anlamlara gelmektedir. ^【3】 

Neden Benzer Bulundu?

Başlarda felsefe terimi olarak "fonction"a karşılık olarak kullanıma sokulan görev sözcüğü hem günlük kullanımdaki yanlışlık hem de dil devriminin etkisinde olan kullanılan dili Türkçe'leştirme düşüncesiyle diğer kavramlara karşılık geleceği düşünülerek yaygınlık kazanmıştır.

Dilin Türkçe'leştirilmesi gerektiğini savunanlar, kökeni Arapça olan ve İslâm ile beraber Türkçe'nin anlam ve derinlik bakımından zenginleşmesini sağlayan kelimeleri, sırf Arapça kökenli ve İslâm'a dair olmasından ötürü kendi siyasi görüşleri uğrunda kırpmaya çalışmışlardır. Bu tutum aslında dilin ıslahı için yabancı kelimelerin tasviyesinden çok, dönemin siyasi atmosferinde görülen sekülerleşme çabasının bir ürünüdür.

Bu bakımdan kelimeler arasında yaşanan bu anlam karmaşasının asıl sebebi, 1900'ler Türkiye'sindeki hakim anlayışın bir ürünü olup, siyasi manipülasyonlar doğrultusunda dilin kurban edilmesi olarak tarihsel açıdan tebarüz etmektedir. ^【4】 

Neden Bir Tutulamaz?

Görüldüğü gibi iki kelime de anlam ve zaman içinde kullanım bakımından yakın gibi görülmüş olsa da dil devrimi tesirinde türetilen görev sözcüğü işlev manasına gelirken, vazife sözcüğünün anlamı ise verilmiş olan yükümlülük şeklindedir.

Bir şeyin ya da kişinin işleve sahip olmasıyla yükümlülük sahibi olması, anlam ve kavram açısından farklı şeylerdir.

Bu bağlamda görev sözcüğünün, örneğin bir makine için "Yeni motorumuz görevini/işlevini yerine getirdi" şeklinde kullanımı daha uygun olurken, kültürel ya da inanç esaslı hallerde insana dair sorumluluk duygusu ve yükümlülüğü anlatmakta ise "vazife" sözcüğünün daha uygundur.

^{Görev ve vazife kelimelerinin anlam ve kullanım açısından farklarını inceleyen video. (Görev, youtube) 【5】} 

Kavramların Doğru Kullanımı Neden Önemli?

Kelimeleri anlamlarının yakın bulunması sebebiyle etimolojik yapısına, toplumdaki tabî gelişimine ve ait olduğu kavramsal mevziye bakmaksızın birbirlerinin yerine kullanmak dilin düşünsel kimliğini yok edebilecek bir tehdit unsurudur. Zira düşüncenin dili diyebileceğimiz kelimeleri yerlerinden etmek, önce anlam kaymalarına ve daralmalarına sonra da düşünce faaliyetinin kısırlaşmasına sebep olur. Anlamı yerine tam olarak oturtulmamış kavramlarla kurulan bir dil, ifadede isabetsizliğe ve o kavramın iç dünyamızdaki yansıması olan düşüncede temelsizliğe sebep olur. Dolayısıyla kastedilen şey ile anlaşılan mana birbirini karşılayamaz.

Böyle hatalar bir milletin milli hazinesi olan lîsan ve o dilin eşlik ettiği anlamlandırma faaliyeti için hayatî tehditlerdir. Bu sebeple dil ve düşünce kurum ve kuruluşlarının bu alandaki hassasiyetleri ve çalışmaları azamî ölçüde önem arzetmektedir. Aksi halde fertlerin hayata, kendilerine ve topluma dair doğru anlamlar çıkarsaması, eğitimin doğru şekilde verilmesi ve aktarılanların doğru algılanması mümkün olmaz.

Nitekim böyle bir atmosferde inandığı, düşündüğü ve söylediğinin farkında bile olunmadan söz sarfedilmesi işten bile değildir.