Güven Arsebük, Türkiye’de prehistorik arkeoloji alanında uzmanlaşmış ve özellikle Neolitik dönem yerleşimleri üzerine yaptığı saha araştırmalarıyla tanınan bir bilim insanıdır. Akademik yaşamını büyük ölçüde İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı'nda sürdüren Arsebük, Anadolu’nun tarih öncesi kültürlerinin belgelenmesine yönelik çalışmalarıyla Türkiye arkeolojisine önemli katkılarda bulunmuştur. Suberde, Erbaba ve Baradız gibi erken dönem yerleşim alanlarında gerçekleştirdiği kazılar, Güneybatı Anadolu’nun kültürel tarihine dair önemli veriler sunmuştur.
Yaşamı ve Eğitimi
Güven Arsebük, 1936 yılında İstanbul'da doğmuştur. Ortaokul ve lise eğitimini İstanbul Amerikan Koleji'nde tamamlamış, ardından 1958 yılında Robert Kolej'den mezun olmuştur. Aynı yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne kaydolarak Prehistorya Kürsüsü'nde eğitimine başlamış ve 1962 yılında mezun olmuştur. Eğitimi sırasında Klasik Arkeoloji, Sosyal Antropoloji ve İlkçağ Tarihi alanlarında yardımcı sertifikalar almıştır.
Mezuniyetinin ardından, Thyssen bursu ile Almanya'daki Tübingen Üniversitesi'ne giderek Antropoloji, Paleolitik Çağlar Bilimi, Etnoloji ve Prehistorya konularında eğitim almıştır. Daha sonra Amerika Birleşik Devletleri'nde Chicago Üniversitesi'nde sosyal antropoloji eğitimi görmüştür.
Güven Arsebük'ün fotoğrafı (Bilim Akademisi)
Akademik Kariyeri
1966 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prehistorya Kürsüsü'nde asistan olarak akademik kariyerine başlamıştır. 1974 yılında, "Altınova’da Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak Çömlek Arasındaki İlişkiler Sorunu" başlıklı teziyle doktorasını tamamlamıştır. Akademik yaşamı boyunca İstanbul Üniversitesi'nde öğretim üyeliği yapmış ve birçok öğrenci yetiştirmiştir.
Araştırma ve Kazı Çalışmaları
Prof. Dr. Güven Arsebük, özellikle Türkiye’nin tarih öncesi dönemlerini aydınlatmak amacıyla gerçekleştirdiği kazı ve yüzey araştırmaları ile büyük bir bilimsel miras bırakmıştır. Paleolitik dönem ve Neolitik çağlar başta olmak üzere, arkeolojik geçmişi anlamaya yönelik yaptığı çalışmalar, hem Türkiye'de hem de dünya çapında önemli bir yer edinmiştir.
1. Yarımburgaz Mağarası Kazıları
Yarımburgaz Mağarası, İstanbul'un batısında yer alan önemli bir Paleolitik yerleşim alanıdır. 1960'ların sonlarına doğru başlayan kazılar, Prof. Dr. Arsebük’ün katkılarıyla büyük bir ivme kazanmıştır. Yarımburgaz Mağarası, yerleşim izlerinin yanı sıra, taş yapım araçları, hayvan kemiği kalıntıları ve ateş kullanımıyla ilgili bulgularla dikkat çekmiştir. Bu kazılar, Anadolu’nun erken yerleşik hayatına dair önemli ipuçları sunmuştur. Arsebük’ün kazıları sayesinde, Paleolitik dönemde insanların mağara yaşamını nasıl sürdürdüğü, yiyeceklerini nasıl temin ettikleri ve toplumsal yapılarına dair önemli veriler elde edilmiştir.
2. Aşağı Fırat Projesi ve Değirmentepe Kazıları
Prof. Dr. Arsebük, Aşağı Fırat Havzası üzerinde gerçekleştirdiği yüzey araştırmaları ile bölgede yer alan erken yerleşim yerlerinin önemi üzerine derinlemesine çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmalar, sadece arkeolojik değil, aynı zamanda coğrafi ve kültürel anlamda da bölgenin zengin tarihini ortaya koymuştur. Değirmentepe kazıları, bu projenin en dikkat çekici örneklerinden biridir. Arsebük, burada Neolitik yerleşimlerin izlerini sürerek, taş yapım araçları ve yerleşim yerlerindeki düzeni incelemiştir. Bu kazılar, tarih öncesi toplumların yerleşik hayata geçiş süreçlerini anlamak için çok önemli veriler sunmuştur.
3. Tülintepe ve Tepecik Kazıları
Prof. Dr. Arsebük’ün çalışmalarının bir diğer önemli kısmı ise Tülintepe ve Tepecik kazılarıdır. Tepecik’te gerçekleştirilen kazılar, Neolitik döneme ait buluntularla tarih öncesi yerleşimlerin yapısını detaylı bir şekilde incelemeye olanak tanımıştır. Bu alandaki kazılar, Neolitik dönemin ilk yerleşimcileri ile ilgili bilgiler sunmuş ve Anadolu'daki erken tarım toplumlarının evrimini anlamak açısından önemli veriler sağlamıştır.
Tülintepe’deki kazılar ise, Bronz Çağ'ın erken dönemlerine ışık tutmuş ve bölgenin sosyo-ekonomik yapısını, tarih öncesi dönemlerdeki ticaret yolları ile ilişkilerini anlamamıza yardımcı olmuştur. Bu kazılar, arkeologlara, antik toplulukların günlük yaşamına dair pek çok önemli iz bırakmıştır.
4. Yüksekova ve Mardin Yüzey Araştırmaları
Prof. Dr. Arsebük, sadece kazılarla değil, aynı zamanda yüzey araştırmalarıyla da önemli katkılarda bulunmuştur. Yüksekova ve Mardin bölgelerinde gerçekleştirdiği yüzey araştırmalarında, tarih öncesi yerleşim yerlerinin izlerini ortaya koymuş ve bu yerleşimlerin Neolitik dönemdeki sosyal ve kültürel yapıları hakkında önemli bilgiler edinilmiştir. Özellikle Mardin bölgesinde yaptığı araştırmalar, bölgedeki erken yerleşimlerin etkileşim ağlarını ve bölgesel kültürel farklılıkları gözler önüne sermiştir.
5. Göbeklitepe ve Neolitik Dönem Araştırmaları
Prof. Dr. Arsebük’ün, Göbeklitepe üzerine yaptığı araştırmalar, dönemin önemi hakkında büyük bir etki yaratmıştır. Göbeklitepe, dünyanın bilinen en eski tapınak kompleksi olarak kabul edilir ve bu alandaki kazılar, Anadolu'daki ilk büyük dini yapılar hakkında çığır açan bulgulara yol açmıştır. Arsebük, Göbeklitepe'nin tarih öncesi toplumların dini, sosyal ve kültürel yapılarına dair önemli veriler sunmuş ve bu yerleşimlerin dünya tarihindeki yerini aydınlatmıştır.
6. Yerli ve Yabancı Bilim İnsanlarıyla Ortak Çalışmalar
Prof. Dr. Arsebük, yalnızca Türkiye'deki kazı alanlarında değil, aynı zamanda uluslararası düzeyde de çok sayıda bilim insanı ile ortak çalışmalara imza atmıştır. Birçok kez Almanya, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bilim insanlarıyla işbirliği yapmış, birlikte kazılar yaparak araştırmaların kapsamını genişletmiştir. Bu uluslararası işbirlikleri, Türkiye'nin arkeolojik mirasının global düzeyde tanınmasına olanak sağlamıştır.
Yayınları ve Bilimsel Katkıları
Prof. Dr. Arsebük, insanın evrimi ve tarih öncesi kültürler üzerine çeşitli yayınlar yapmıştır. "İnsan ve Evrim" adlı kitabında, insanın biyokültürel evrimini detaylı bir şekilde ele almıştır. Ayrıca, "Uzak Geçmişimize Dair Okumalar" adlı eserinde, tarih öncesi dönemlere dair çeşitli makalelerini bir araya getirmiştir.
Bilimsel çalışmaları, sadece akademik çevrelerde değil, aynı zamanda kamuoyunda da arkeolojiye olan ilgiyi artırmıştır. Yaptığı kazılar ve yayınladığı eserler, Türkiye'de arkeoloji bilincinin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.
Ölümü ve Mirası
Prof. Dr. Güven Arsebük, 17 Nisan 2017 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir. Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilmiştir.Arkeoloji camiasında saygın bir yere sahip olan Arsebük, bilimsel çalışmaları ve yetiştirdiği öğrencilerle Türkiye arkeolojisine kalıcı katkılarda bulunmuştur.
