Halil Rıfat Paşa Tüneli, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde, Giresun iline bağlı Dereli ilçesi sınırları içerisinde yer alan bir kara yolu tünelidir. Tünel, Giresun’u Şebinkarahisar, Alucra ve Çamoluk ilçeleriyle bağlayan güzergâh üzerinde, Giresun–Sivas kara yolu hattı üzerinde bulunmaktadır. Uzunluğu yaklaşık 35 metredir. Yapımına 1885 yılında, dönemin Sivas Valisi Halil Rıfat Paşa tarafından başlanmıştır. Tünel, inşa edildiği dönemde olduğu gibi günümüzde de taşıt trafiğine açık olup ulaşım amacıyla kullanılmaktadır.

^{Halil Rıfat Paşa Tüneli (AA)}

^Tünelin Yapım Amacı ve Tarihî Bağlamı

Halil Rıfat Paşa Tüneli, Giresun il merkezini Şebinkarahisar, Alucra ve Çamoluk ilçeleri üzerinden İç Anadoluya bağlayan kara yolu hattı üzerinde yer almaktadır. Tünel, bu güzergâhta ulaşımı sağlamak amacıyla inşa edilmiştir. 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti döneminde yapılan tünel, Giresun ile Kelkit Vadisi arasındaki ulaşım bağlantısını kuran yolun bir parçası olarak konumlandırılmıştır.

Yapının bulunduğu coğrafya, sarp ve kayalık bir arazi yapısına sahiptir. Bu nedenle, tünelin açıldığı nokta, yol güzergâhının sürekliliğini sağlamak açısından önem taşımıştır. Tünelin yapılmasıyla birlikte, Karadeniz kıyı bölgesi ile iç kesimler arasında düzenli kara yolu bağlantısı kurulmuştur. Bu bağlamda tünel, dönemin yol yapım faaliyetleri içerisinde önemli bir geçit noktası olarak değerlendirilmiştir.

İnşa süreci ve Halil Rıfat Paşa’nın Rolü

Tünelin yapımına 1885 yılında başlanmıştır. İnşa süreci, dönemin Sivas Valisi Halil Rıfat Paşa tarafından başlatılmıştır. Tünelin bulunduğu bölge, dik yamaçlı ve kayalık arazi yapısı nedeniyle geçit vermeyen bir konumda yer almaktadır. Bu nedenle tünelin açılması, güzergâhın sürekliliği açısından zorunlu hale gelmiştir.

Tünelin inşasında tamamen insan gücüne dayalı yöntemler kullanılmıştır. Çalışmalar sırasında çekiç ve murç gibi el aletleriyle kayalar oyulmuştur. İnşaat sırasında çalışanlar, kayanın sertliği nedeniyle ilerlemekte güçlük çekmiştir. Halil Rıfat Paşa, çalışmaları durdurmak isteyen görevlilere, her gün yalnızca bir akçe büyüklüğünde kaya dahi çıkarılabilse çalışmaların sürdürülmesi gerektiğini bildirmiştir. Bu süreçte "Gidemediğiniz yer sizin değildir" şeklinde bir talimat vermiştir. Çalışmalar sonucunda tünel açılmış ve Paşa’nın, “İşte şimdi Giresun bizimdir” sözünü söylediği aktarılmıştır.

Mimari ve Yapısal Özellikler

Halil Rıfat Paşa Tüneli yaklaşık 35 metre uzunluğundadır. Tünelin genişliği, bir at arabasının geçebileceği şekilde planlanmıştır. Yapımında taş malzeme kullanılmıştır. İnşaat sırasında herhangi bir makine ya da gelişmiş ekipman kullanılmamış, yalnızca çekiç ve murç gibi el aletleriyle çalışmalar yürütülmüştür.

Tünel, dönemin teknik ve fiziki imkânları doğrultusunda, tamamen insan gücüne dayalı olarak inşa edilmiştir. Zorlu coğrafi koşullar nedeniyle tünelin açıldığı nokta, ulaşım güzergâhının devamlılığı açısından gerekli görülmüştür. Yapı, inşa edildiği tarihten itibaren kullanımda kalmış ve mevcut yapısal durumunu koruyarak işlevini sürdürmüştür.

^{Halil Rıfat Paşa Tüneli (AA)}

Günümüzdeki Durumu

Halil Rıfat Paşa Tüneli, inşa edildiği tarihten itibaren kesintisiz olarak ulaşımda kullanılmaktadır. Günümüzde Giresun-Sivas kara yolu üzerinde yer almakta olup taşıt trafiğine açıktır. Anadolu Ajansının 2017 yılında yayımlanan haberinde tünelin yapısal bütünlüğünün korunmakta olduğu belirtilmiştir. TRT Haberde ise tünelin yaklaşık 135 yıldır hizmet verdiği vurgulanmıştır.

Yapının sağlamlığı ve işlevselliği, bölgedeki ulaşım altyapısının devamlılığı açısından önem taşımaktadır.

Tünelin Sözlü Tarihi ve Anlatılar

Halil Rıfat Paşa Tüneli ile ilgili olarak, inşa sürecinde Halil Rıfat Paşa’nın işçilere yönelik “Gidemediğiniz yer sizin değildir” ifadesi aktarılan bir tarihi söylemdir. Ayrıca tünelin tamamlanmasının ardından Paşa’nın “İşte şimdi Giresun bizimdir” dediği bildirilmiştir. Bu ifadeler, tünelin yapım süreci ve bölge için taşıdığı önemi yansıtan tarihî anlatımlar arasında yer almaktadır.

^{Halil Rıfat Paşa Tüneli (AA)}

Koruma ve Restorasyon Çalışmaları

Halil Rıfat Paşa Tünelinin yapısal bütünlüğünün ve kullanımının devamlılığını sağlamak amacıyla zaman zaman bakım ve onarım çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar, tünelin ulaşımda kullanılmaya devam etmesi ve fiziksel dayanıklılığının sürdürülmesi için gerçekleştirilmiştir. Restorasyon faaliyetlerinin amacı, tünelin özgün yapısal özelliklerinin korunması ve güvenliğin sağlanmasıdır.